Doodstraf voor drugs? - Paul Van Deun

Indonesië blijkt gebukt te gaan onder een drugsplaag en de bevolking is voorstander van een harde aanpak van drugsdelinquenten. Dat wordt door de nieuwe president vertaald in het executeren van drugsdealers. In de rest van de wereld reageert men met afschuw en verwacht men geen effect van zo’n drastische kapitale straf. De drugsproblematiek rijmt niet met de doodstraf! Het voelt meteen aan dat een probleem voor de volksgezondheid niet primair door justitie moet worden ‘opgelost’.

Een uit de hand lopende plaag vraagt om extreme antwoorden die een schijn van effectiviteit moeten wekken, ook al is die niet bewezen. Ook drugsgebruik en -verslaving zitten vaak in die hoek, met doemdenken voor gevolg en met de publieke opinie tegen. Men zoekt de oorzaak en wil die uitroeien denkend dat men een ‘oplossing’ heeft. Drugshandel blijft door het verbod en de vraag bijzonder lucratief en de bestrijding is vaak inefficiënt omwille van corrupte rechtshandhaving. Wat we over Indonesië lezen in dit verband is daarvan een illustratie.

Dramatiseren wij in België het drugsprobleem ook zo, dat we, indien ze nog bestond, om de doodstraf zouden vragen? Onze rechtstaat is soliede en humaner. Geen doodstraffen dus, hier hanteren we preventie en hulpverlening, misschien nog te weinig? Toch wordt er nog erg veel van politie en justitie verwacht (62% van wat overheden ervoor over hebben) waardoor weliswaar heel wat dealers en producenten (o.a. cannabisboeren) worden gepakt en veroordeeld. Het effect daarvan blijft echter ambigue. Wie wil, vindt in steden en op het platte land alles wat hij zoekt. Er is geen tekort op de markt aan cannabis, amfetamine, cocaïne, heroïne, xtc , GHB (zgn. vloeibare xtc), ketamine, enz. En dan is er nog het internet...

Ook voor de verslaafden in behandeling is de impact van justitie erg groot. Naar schatting 60% van mijn cliënten hebben een ‘maatregel’ van het gerecht. Dat ze met justitie in contact komen is vaak onvermijdelijk: rijden onder invloed, ongeval, diefstal, vechtpartij, of toch ergens geparticipeerd in de drugshandel. Dat de samenleving grenzen stelt en bij overtreders via allerhande gerechtelijke en buitengerechtelijke maatregelen consequenties verbindt aan het ongewenste gedrag is nodig en nuttig. Maar justitie moet wel beseffen dat als ze met verslaafden te maken heeft ze met zieke mensen bezig is. Straffen rijmt niet met genezen!

Men vermijdt lange gevangenisstraffen, geeft enkelbanden en spreekt probatievoorwaarden af. Heel vaak is één van die voorwaarden (op straffe van terug naar de gevangenis te moeten) dat men GEEN drugs meer gebruikt!

De verslaafden gaan hiermee akkoord, ze zijn het gewoon dat te beloven. Maar wie verslaafd is kan niet zomaar stoppen en daar zijn duidelijke neurocognitieve redenen voor, wat verslaving juist tot een ziekte maakt. De politie die de test afneemt dreigt met opsluiting en vindt dat de verslaafde het niet serieus meent als hij hervalt . Maar bij justitie zegt men tegelijkertijd dat men niet snel tot opsluiting zal overgaan.

De verslaafde, die weet dat hij de opgelegde voorwaarden van een drugsvrij bestaan niet kan volhouden is bang en opgejaagd of doet alsof. Als hij die souplesse heeft tenminste, want onder ons cliënteel zitten er ook mensen met bijvoorbeeld autisme spectrum stoornissen en anderen die niet om kunnen met die zogenaamde‘franse slag’ om maatregelen op te leggen en ze niet persé toe te passen. Dat brengt hen in verwarring. Straffen en dwangmaatregelen horen niet bij een ziekte daar horen begeleiding en therapie bij en begrip voor het lijden van deze mensen.

(Paul Van Deun is klinisch Psycholoog in De Spiegel Kessel-Lo.)