Quo vadis, Varoufakis? - Bruno Tersago

Het was nochtans net die Eurogroep die volgens de media afgelopen week zware kritiek had op Varoufakis. Hij zou een amateur zijn, een gokker, en iemand die kostbare tijd verprutst. Daarmee wordt voor het eerst openlijk op de man gespeeld, en niet langer op de posities die hij inneemt.

Varoufakis heeft steeds gezegd dat het bezuinigingsbeleid van de voorbije jaren de Griekse economie doodknijpt en dat de cijfers die door de instituties tot doel worden gesteld, niet haalbaar zijn. Het feit dat het IMF de voorbije jaren voortdurend zijn voorspellingen over de Griekse economie heeft moeten bijstellen, lijken die mening te versterken. Eminente economen zijn Varoufakis bijgevallen. Het was de taak van de Griekse minister van Financiën om de Europese partners er van te overtuigen dat een koerswijziging voor Griekenland nodig was.

De onderhandelingen over die koerswijziging zijn nu iets meer dan twee maanden aan de gang, en voorlopig lijkt er weinig vooruitgang geboekt. Vaak wordt gehoord dat die impasse te wijten zou zijn aan de houding van Varoufakis. Steeds wordt er benadrukt dat hij een expert in speltheorie is, hoewel hij natuurlijk ook een topeconoom is. Daarmee wordt de indruk gewekt dat hij meer als pokerspeler dan als minister aan de onderhandelingstafel verschijnt. Wanneer hij het heeft over “creatieve onduidelijkheid”, versterkt hij die indruk, en toont hij dat hij niet geneigd is om concrete maatregelen met kosten en baten op tafel te brengen. Zijn argument daarvoor is dat de Griekse economie eerst weer dient te groeien, voor er echt realistische cijfers kunnen worden gegeven. Maar het feit dat de geruchten over Grexit dagelijkse kost zijn geworden sinds het aantreden van de nieuwe regering, bemoeilijkt een heropleving van de Griekse economie.

Premier Tsipras blijft Varoufakis, het stemmenkanon van Syriza, verdedigen. “Hij spreekt hun taal beter dan zijzelf”, luidde het in een interview op de Griekse televisie maandagavond, toen hij het had over de Europese ministers van Financiën. Varoufakis blijft de leider van het onderhandelingsteam, maar de coördinerende rol zal worden overgenomen door Evklidis Tsakalotos, eveneens een econoom geschoold aan een Britse universiteit.

Zal deze herschikking voor verandering zorgen tijdens de onderhandelingen? Wellicht niet. Tsakalotos, huidig vervangend minister voor buitenlandse economische relaties, die nu naar voren wordt geschoven, is een goede vriend van Varoufakis, en zit op dezelfde lijn als de flamboyante minister van Financiën. Uitspraken uit het verleden doen vermoeden dat hij niet geneigd is om snel toegevingen te doen. Tsakalotos is lid van Syriza (in tegenstelling tot Varoufakis) en heeft meegewerkt aan het politieke programma van de partij. Elk compromis dat hij sluit, zal door de achterban van zijn partij heel kritisch worden beoordeeld. Maar misschien neemt hij daardoor wel duidelijker standpunten in dan Varoufakis.

De vervanging van de minister van Financiën wordt door heel wat Grieken gezien als een toegeving aan de eisen van de Europese partners. Sommigen zien het zelfs als een inmenging in de binnenlandse politiek van een soevereine staat. Bij een niet onaanzienlijk deel van de Griekse bevolking leeft het gevoel dat Brussel en Berlijn proberen om de positie van de nieuwe Griekse regering zodanig te verzwakken dat ze nauwelijks iets van haar programma zal kunnen uitvoeren.

Maar toch hoopt het grootste deel van de Grieken dat de onderhandelingen vlotter zullen verlopen na de herschikking. De overgrote meerderheid van de mensen die voor Syriza gestemd hebben, vormen niet de traditionele achterban van de partij. Zij hopen dat er toegevingen worden gedaan en compromissen worden gesloten. Alexis Tsipras is zich daar van bewust en lijkt ook die lijn te volgen. Nu Varoufakis naar het achterplan verschuift, zou de Griekse premier zich ook actiever gaan bemoeien met de onderhandelingen. Dat ligt helemaal in de lijn van zijn discours: volgens Tsipras moet er uit de onderhandelingen een politieke oplossing komen (een compromis), en geen technische oplossing (te allen prijze meer bezuinigingen en verder hervormen).

Betekent de herschikking ook een demotie voor Varoufakis binnen de Griekse regering? Berichten in de Griekse media, in handen van de oligarchen die door de minister van Financiën in het vizier zijn genomen, lijken daar op te wijzen, maar voor premier Tsipras is Varoufakis een “asset” voor deze regering en staat zijn positie niet ter discussie.

Het is nog te vroeg om de impact van de veranderingen in het Griekse onderhandelingsteam in te schatten, maar in Griekenland verwacht men dat het proces moeizaam zal blijven verlopen tot er een aantal cruciale verkiezingen in andere Europese lidstaten achter de rug zullen zijn.

(Bruno Tersago is VRT-correspondent in Athene.)