De bange blanke Finnen - Lukas De Vos

Ook in de verkiezingen van 19 april behielden de “ware” Finnen, nu omgedoopt tot Finse Partij, hun invloed: ze verloren licht in stemmen, maar werden wel in zetels de tweede partij van Finland, nog vóór de uittredende regeringspartij van premier en wonderboy Alexander Stubb, de Nationale Coalitiepartij (NKB, lid van de EVP). Daarmee zijn ze kingmaker van een centrumrechtse coalitie, die normaal rond 7 mei haar beslag zal krijgen.

Want veel keuze heeft de grote winnaar niet. Met haar 49 zetels heeft de liberale Centrumpartij van Juha Sipilä maar twee mogelijkheden om een meerderheid te halen in het 200-koppige parlement (de Eduskunta). Met de Ware Finnen is er geen moeilijkheid, die zijn regeringsgeil genoeg om zelfs hun eurozone-afkeer af te zweren. Het probleem zit bij de traditionele grote partijen: der dritte Hund im Bunde wordt ofwel de NKB, die economisch dicht bij Sipilä staat, ofwel de Sociaaldemocratische Partij. Maar de SDP heeft nare ervaringen met de atlantist en eurofiel Stubb, en sluit vooraf elke samenwerking met zijn vorige coalitiegenoot uit. Bovendien heeft de SDP een historisch dieptepunt bereikt: amper 34 zitjes in de Eduskunta. De tijden van twintig jaar geleden en 63 zetels zijn voor eeuwig her.

Dat er een uitgesproken ruk naar rechts is, staat buiten kijf. Links haalt geen derde van de stemmen meer. Dat er fiscaal egoïsme heerst, idem dito. Dat Finland zich ongemakkelijk voelt bij de strakke koers van de EU tegen Moskou, wijst op heimwee naar de bevroren jaren van de Koude Oorlog. De verscheurdheid binnen de partijen volgt uit drie opties. Stubb wou een hoeksteen van de Finse neutraliteitspolitiek opdoeken, en toetreding tot de NAVO door het parlement jagen. Dat valt slecht in een land dat het verlies van Karelië tijdens de Winteroorlog van 1940 niet verteert, dat voor zijn olie afhankelijk is van de grote buur, en dat zijn veiligheid aan ongebondenheid koppelt (net als Zweden).

Tweede ontwikkeling waarvoor Finland huivert is de teloorgang van zijn economische sterkhouders: elektronicareus Nokia, en de klassieke sectoren van bosbouw, papierindustrie, en landbouw. Het water staat Nokia aan de lippen, de paniekerige overname van het Franse Alcatel-Lucent dreigt zwaar te gaan wegen op de oplopende werkloosheid. Die staat al maanden boven de 10%, ongezien in een land dat minder inwoners telt dan Vlaanderen. En ten slotte is er de groeiende weerstand tegen inwijking, vreemdelingen, en hulp aan noodlijdende EU-staten, Griekenland op kop.

Stubb heeft gefaald om die vrees te ontzenuwen. De aantrekkingskracht van Sipilä lag juist in zijn bescheiden, simpele oplossingen. “Ik ga het land leiden als een bedrijf”, zei hij. Het is ook Sipilä’s zwakte: de staat is geen bedrijf, politieke keuzes botsen met het winstbelang van de zakenwereld. Stubb wou dat voorkomen door onbuigzaam de Duitse koers te volgen. Op eigen kracht de Europese soberheidsbijbel toepassen.

Maar inhakken op de Griekse spilzucht verheelt niet dat Finland zelf al drie jaar in een recessie verkeert. In 2014 was er een klein tekort op het bbp van 0,1%; in 2013 was het 1,3%, in 2012 1,4%. Vergeleken met 2009 (een krimp van 8,3%) misschien een schijntje, maar het blijft aanmodderen. Voor het eerst is zelfs het begrotingstekort boven de Europese grens van 3% gestegen. Dan is het vooruitzicht op een lichte groei van een half procent dit jaar een magere troost.

Sipilä valt daarom terug op de plaatselijke idées reçues. Het helpt dat hij een belijdend lutheraan is, vijf kinderen heeft (van wie hij zijn jongste zoon na een operatie verloor tijdens de verkiezingscampagne), en baalt van het homohuwelijk en abortus. Hij is politiek wel leep genoeg om de goedgekeurde wetten te respecteren. Sipilä's Centrumpartij is niet voor niets de erfgenaam van de Boerenpartij: de politiek wordt provincialistisch.

Boerenverstand, dat is wat Sipilä aantrekkelijk maakt, niet verder springen dan je stok lang is. Hij komt dan ook uit het landelijke noordwesten van Finland. “Niet u maar de staat leeft boven zijn stand.” De openbare uitgaven belopen 58% van het bbp, de fiscale druk benadert die van België met 46%. Willen we de samenleving weer menselijk maken, dan moeten we de broeksriem aansnoeren, de lonen bevriezen, investeringen aanporren door afbouw van de bureaucratie, en 200.000 nieuwe arbeidsplaatsen scheppen de komende tien jaar.

Om dat te realiseren heeft Sipilä een geheim wapen achter de hand: oud-Europees Commissaris voor het strakke muntbeleid, Olli Rehn. Rehn kan nu toepassen wat hij jarenlang in de EU gepredikt heeft. Maar om zijn doel te bereiken met een afnemende bevolking doemt een nieuw schrikbeeld op: de immigratie. Het gaat vooral om de Somali's, er lopen zo'n 14.000 vluchtelingen uit de Hoorn van Afrika rond in Finland. Die nadrukkelijk gediscrimineerd worden.

In de aanloop naar de stembusgang publiceerden de Ware Finnen een studie. Daarin werd aangetoond dat een Duitse immigrant 5.000 euro per jaar oplevert. Een Somali kost de gemeenschap 8.000 euro. Als dan nog blijkt dat zeker 60 Somaliërs vertrokken zijn als IS-strijders, dan is de rekening vlug gemaakt. Finland stevent af op een rechtse regering met centristen, conservatieven en de Finse Partij, mogelijk nog versterkt met de Zweedse Volkspartij en de christendemocraten. Het gelaat van de ware Fin is nu getoond: dat van een bange, witte man.

(Lukas De Vos is oud-journalist bij VRT Nieuws.)