De ellende houdt niet op met de verkrachting - Liesbeth Kennes
De voorbije weken zijn seksuele straatintimidatie en grensoverschrijdend gedrag reeds uitgebreid aangekaart op sociale media. Er was de Wij Overdrijven Niet-hashtag, er was de dood van Steve Stevaert en de vele reacties daarop.
Er zijn gelukkig enkele initiatieven die het taboe op seksueel geweld aan de kaak willen stellen, experts en organisaties nemen het op voor slachtoffers van seksueel geweld. Het is echter nodig om de grote afwezige in dit debat het spreekgestoelte te geven: de overlevers van seksueel geweld zélf.
Wij overdrijven niet, maar we zwijgen wel
Tijdens de golf aan ervaringen over straatintimidatie die op de sociale media gedeeld werden onder #wijoverdrijvenniet, werd na enkele dagen duidelijk dat deze getuigenissen bij mensen die te maken hebben (gehad) met seksueel grensoverschrijdend gedrag een gevoelige snaar raakten. Herinneringen aan verkrachtingen, seksuele terreur door partners, jarenlang misbruik in de kindertijd, kwamen weer op de voorgrond. Ervaringen, verhalen waar geen plaats voor is.
Sommigen delen hun verhaal op Facebook en Twitter, op een blog, maar ook in private sfeer. Een dochter sprak eindelijk met haar moeder, een zus met een zus, een vriend met een vriend. Vele anderen zwijgen. Door het maatschappelijke taboe op seksueel geweld blijven heel wat slachtoffers in de kou staan. De herinneringen - doordrongen van machteloosheid, schaamte, angst, woede en verdriet - blijven onuitgesproken rondjes draaien in hun hoofden.
Wat de ervaring ons leert
Zelfverzekerde tweets over verkrachting kom je niet tegen. Blogs over seksueel geweld, in eigen naam geschreven, zijn op één hand te tellen. De enkeling die het waagt haar verhaal te delen wordt door velen aan de schandpaal genageld.
Overlevers van seksueel geweld zwijgen en twijfelen aan zichzelf. Er is een verband tussen dit zwijgen en onszelf de schuld geven. Bovendien wordt in onze samenleving vaak met de vinger gewezen naar slachtoffers van seksueel geweld (victim blaming). Deze maatschappelijke veroordeling is ontzettend moeilijk en verwarrend voor slachtoffers en doorgaans gaan ze deze stem internaliseren. Zo leggen ook zij de schuld bij zichzelf, blijven ze zwijgen en daardoor blijven ze verstoken van hulp en steun.
Samen sterker
Het delen van je verhaal, getuigen over wat je is overkomen kan het verleden niet veranderen, maar het opent wel deuren naar een andere toekomst. Wanneer wij kunnen en mogen spreken ervaren we hoe belangrijk en louterend dat spreken kan zijn. Getuigenissen tonen de veerkracht van mensen en zijn heilzaam voor de individuele verwerking en de verwerking van het collectief van overlevers.
Op wijsprekenvooronszelf.be krijgen overlevers een plek waar ze de woorden die tegen hen zijn gebruikt, kunnen teruggeven aan degenen aan wie ze toebehoren: de daders. Zo kunnen de overlevers hun eigen stem de ruimte geven.
Spreken: Geen twee verhalen zijn hetzelfde. Iedereen uit zich op een andere manier: met een (anonieme) foto, een (hashtag)gedicht, via photovoice (fotograferen van wat betekenisvol is in jouw verhaal), met een collage, een tekening, een stripverhaal, een verhalende tekst,... Elke overlever kiest een vorm die voor hem of haar juist voelt, elke manier van spreken is betekenisvol.
Wij: Op je eentje het stilzwijgen doorbreken is zeer moeilijk. Door deel uit te maken van een groter geheel, een collectief van lotgenoten, voelen we ons gesteund.
Voor onszelf: We hebben niemand nodig die ons zegt wat de waarheid is, niemand die ons zegt of ons verhaal waardevol is, onze ervaring traumatiserend genoeg om erover te mogen spreken. We spreken zelf wel, we laten ons niet in een slachtofferpositie duwen of op het beklaagdenbankje plaatsen.
Een koor als spreekbuis
Er is een noodzaak om het stilzwijgen te doorbreken, voor onszelf maar ook voor de samenleving, want zolang wij blijven zwijgen, bestaan we enkel als een statistiek. Als we de maatschappij en haar instellingen willen vermenselijken, dan moeten wij als overlevers een plaats krijgen waar we kunnen spreken. Wijsprekenvooronszelf.be wil via de vele individuele ervaringen een spreekbuis zijn die de impact van seksueel geweld en het afgedwongen stilzwijgen aan het licht brengt.
Zo kunnen we, als collectief van overlevers, het gesprek aangaan met de maatschappij en haar instituten. Door onze ervaringen als veelzeggende getuigenissen de wereld in te sturen, hopen we anderen met de rauwe realiteit van seksueel geweld te confronteren.
Hoe meer overlevers het taboe confronteren, hoe groter de ruimte voor het bespreken van soortgelijke ervaringen. Zo kunnen we een openheid bekomen die andere slachtoffers toelaat en misschien zelfs aanmoedigt, het onuitspreekbare uit te spreken. De samenleving heeft nood aan een vloedgolf van getuigenissen. Alleen dan kan er ruimte komen voor meer openheid en debat.
(Liesbeth is woordvoerster van wijsprekenvooronszelf.be.)
VRT NWS wil op vrtnws.be een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat over actuele thema’s. Omdat we het belangrijk vinden om verschillende stemmen en meningen te horen publiceren we regelmatig opinieteksten. Elke auteur schrijft in eigen naam of in die van zijn vereniging. Zij zijn verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst. Wilt u graag zelf een opiniestuk publiceren, contacteer dan VRT NWS via moderator@vrt.be.