Omarm de kraker! - Joost De Moor

Jambon veroordeelt kraken als een ernstige overtreding van het eigendomsrecht. Op het eerste zicht is het dat ook, maar dat is slechts één van de mogelijke manieren om naar kraken te kijken. Kraakpanden vormen vaak sociaal-culturele broedplaatsen. Vanuit die optiek is kraken een lovenswaardige openstelling van de stad voor iedereen en een ruimtelijke opwaardering waarvan hele steden en regio’s kunnen profiteren.

De wereld raakt steeds verder verstedelijkt en mensen worden steeds afhankelijker van stedelijke ruimte om hun leven te leiden; zo afhankelijk zelfs dat vooraanstaande sociaalgeografen als David Harvey stellen dat “the right to the city” een fundamenteel mensenrecht zou moeten worden. Maar stedelijke ruimte wordt ook steeds schaarser en duurder en in veel gevallen kunnen enkel grotere bedrijven zich deze ruimtes nog veroorloven. Daardoor is kraken nog vaak de enige mogelijkheid waarop niet-commerciële activiteiten en minder bedeelde groepen hun recht op stedelijke ruimte nog kunnen uitoefenen. Criminalisering beperkt die mogelijkheden uiteraard sterk.

Maar het zijn niet enkel de belangen van individuele stadsbewoners die door de voorgestelde strafbaarstelling in het gedrang komen. Kraakpanden die daartoe de ruimte krijgen, ontplooien zich vaak tot waardevolle sociale centra of culturele vrijplaatsen waar activiteiten ontwikkeld worden die commercieel wellicht niet haalbaar zijn, maar die een grote maatschappelijke waarde hebben. Denk maar aan volkskeukens, weggeefwinkels of repair cafés, die bijvoorbeeld een directe bijdrage kunnen leveren aan de transitie naar een duurzamere en eerlijkere economie.

Maar ook culturele activiteiten die door harde bezuinigingen in de verdringing raken, vinden in kraakpanden vaak een warm onderkomen. Neem, als u mij niet gelooft, zeker eens een kijkje over de grens bij Het Landbouwbelang in Maastricht. Daar worden al bijna 14 jaar zulke sociale en culturele activiteiten ontplooid en een brede laag van de lokale bevolking maakt daar gebruik van.

Lokale overheden zijn zich ook steeds vaker bewust van de sociaal-culturele meerwaarde die kraakpanden met zich mee kunnen brengen. Zij beseffen dat de activiteiten die in kraakpanden ontwikkeld worden in de behoeften voorzien van een groot en divers deel van de bevolking. Bovendien draagt zulke culturele rijkdom en diversiteit vaak bij aan de economische welvaart van een stad. Steeds meer gemeentelijke besturen onderschrijven zelf deze belangrijke functie van kraakpanden in hun stedelijke omgeving. Een zekere mate van continuïteit is echter wel noodzakelijk om kraakpanden tot die meerwaarde te laten komen.

Is de voorgestelde criminalisering van kraken dus wel wenselijk? Het zal in elk geval kraken an sich niet stoppen. Dat hebben recente cases zoals de Nederland strafbaarstelling wel bewezen (niet het minst omdat lokale overheden vaak geen middelen hebben om wetgeving tegen kraken uit te voeren). Kraken wordt door een strengere vervolging wel meer precair: krakers moeten veel meer energie steken in het voorkomen van een ontruiming en zullen hun projecten na elke ontruiming weer van nul af aan moeten opbouwen. Het kraakverbod zal dus vooral de maatschappelijke meerwaarde van kraakpanden aantasten.

In plaats van bloeiende, open en aantrekkelijke vrijplaatsen zullen we teruggetrokken gemeenschappen krijgen. Steden en hun bevolking lopen daardoor een hoop mis. Omarm krakers daarom als culturele ondernemers, maak met hen afspraken over overlast en veiligheid, en maak afspraken over de tijdelijkheid van projecten, zodat wanneer eigenaars concrete plannen kunnen voorleggen voor hun oorspronkelijk leegstaande en nutteloze eigendommen zij deze in overleg terug kunnen overnemen.

(Joost de Moor deed onderzoek naar kraakpanden in Nederland en Frankrijk – politieke wetenschappen – KU Leuven.)