Naar een Palestijnse minister in Israël? - Nicky Aerts

Op 17 maart vinden in Israël vervroegde verkiezingen plaats. Ontslagnemend premier Netanyahu heeft lang proberen vol te houden dat onenigheden binnen de coalitie eraan ten grondslag lagen, maar niets is minder waar. Het is geen unicum dat een Israëlische regering niet de volledige termijn van vier jaar uitzit. Het is eerder de norm. Het is al van 1988 geleden dat verkiezingen op het normale tijdstip werden gehouden. Het is wel de eerste keer dat ego’s zo’n grote rol spelen.

Want niet de nog aan te nemen wet over de Joodse staat heeft de regering doen vallen, noch een aantal budgettaire twisten of godbetert het mislukte vredesproces of de nog smeulende oorlog van afgelopen zomer met Gaza. Nee. Benjamin Netanyahu en twee van zijn topministers konden het gewoonweg niet met elkaar vinden. Het vertrouwen was zoek.

Netanyahu moest het de voorbije regering doen met een voor hem allesbehalve dream team. Minister van Justitie Tzipi Livni (drijvende motor achter de recentste vredesgesprekken) was te links en minister van Financiën Yair Lapid (een mediaman) te weinig vertrouwd met de job van minister. Bovendien hielden ze er beiden een totaal ander idee op na wat het regeren van de staat Israël betreft. Tough luck!

De regering is er niet in geslaagd ook maar iets te doen van wat ze haar kiezers beloofd had. Er zijn nog altijd te weinig huizen, voedingswaren zijn nog altijd veel te duur en er is nog altijd geen vrede met de Palestijnen. Een premier met zo’n slecht rapport maakt in elk ‘normaal’ land weinig kans om terug te komen. Maar Israël is geen normaal land. Hier spelen andere factoren. Veiligheid bijvoorbeeld.

Gevraagd naar zijn of haar kiesgedrag antwoordt menig Israëliër: “Netanyahu was een slechte premier, maar ik ga toch opnieuw voor hem stemmen.” Een paradox die wat uitleg verdient. Israël is een land in oorlog. Zo zien de meeste Israëliërs het toch. Het land heeft een sterke leider nodig, iemand die de burgers kan beschermen tegen de vijand. En op dat vlak heeft Benjamin Netanyahu geen concurrentie. Hij wordt absoluut gezien als een sterk leider. De andere kandidaat-premier Herzog heeft nog niet kunnen bewijzen dat hij haar op zijn tanden heeft en dus maakt hij, als het erop aankomt, geen schijn van kans. Laten we zeggen dat we in dezen niet echt een verrassing moeten verwachten.

De verrassing bij deze verkiezingen komt van de Arabische Israëli’s, de Palestijnse burgers van Israël. Zij hebben zich na lang overleg op een eengemaakte lijst gezet en maken volgens de meest recente peilingen kans op twaalf en misschien zelfs vijftien zetels in het parlement. Dat is nooit gezien in de geschiedenis van de staat Israël.

Het was erop of eronder. Een nieuwe wet heeft de kiesdrempel verhoogd tot 3,25 procent en geen enkele Arabisch-Israëlische partij zou erin geslaagd zijn (of misschien met de grootste moeite) om die te halen. Dat is precies wat de wet volgens sceptici beoogde: weg met de Arabisch-Israëlische partijen. Een compleet absurde gedachte als je bedenkt dat ze twintig procent van de totale Israëlische bevolking uitmaken. Voor de man achter de wet, de rechtse politicus Liebermann, zou de verhoging van de kiesdrempel wel eens helemaal anders kunnen uitdraaien. Hij loopt nu het risico zelf buitenspel gezet te worden.

Maar waarom hebben de Arabisch-Israëlische partijen zich niet veel eerder verenigd als ze samen toch zo sterk staan en het verschil kunnen maken? De hoofdreden is dat er verschillende stromingen zijn: de communistische partij, de nationalistische partij en de islamitische partij. Tot nog toe hadden ze maar een gemene deler: ze waren Arabisch.

Dat kenmerk delen ze nog altijd, maar ze delen ook de gemeenschappelijke wens (vooral die van hun kiezers) om eindelijk eens werk te maken van hun wensen en noden. Zoals de kaarten nu liggen, zou de eenheidslijst kunnen uitgroeien tot de grootste oppositiepartij. Dat zou betekenen dat de premier - nemen we voor het gemak even aan dat dat opnieuw Netanyahu wordt - hen zal moeten consulteren. Mocht het ooit zover komen, dan zullen de Arabisch–Israëlische partijen moeten bewijzen dat ze die zetels verdiend hebben en zullen ze hun politieke daadkracht vorm moeten geven en vertalen naar resultaten op het veld.

De Palestijnen van Israël verwachten veel van hun afgevaardigden. Ze zien deze verkiezingen als hun kans om eindelijk als volwaardige burgers te kunnen wegen op het beleid van de regering. De opkomst wordt voorlopig geschat op tweeënzestig à vijfenzestig procent. In 2012 was dat slechts zesenvijftig procent. De belangrijke thema’s zijn niet - zoals misschien verwacht wordt - de vredesgesprekken, maar liggen veel dichter bij huis: werk, sociale zekerheid, onderwijs, een betere levenskwaliteit. Als de eenheidslijst alle troeven thuishaalt, zal de Israëlische regering niet meer om haar Palestijnse burgers heen kunnen.

Regeringsdeelname zit er nog niet in. Tenzij de regering zich terugtrekt tot aan de grenzen van 1967, de nederzettingen opheft, het vluchtelingenvraagstuk oplost, de bezetting van de Palestijnse gebieden een halt toeroept en Oost-Jeruzalem erkent als hoofdstad van Palestina.

Het is spannend om uit te kijken naar de eerste horde: de verkiezingen van 17 maart. Wie weet komt er ooit wel een moment waarop Israël een Arabisch-Israëlische minister van Defensie heeft, de stoute droom van een van de kandidaten op de eenheidslijst.

(Nicky Aerts is VRT-correspondent in Jeruzalem.)