SP.A : Doet de laatste het licht uit? - Marc Hooghe

Voorzittersverkiezingen zijn voor alle politieke partijen een moeilijke fase, maar de Vlaamse socialisten slagen er meesterlijk in het zeer lang uit te smeren, en de onenigheid ook nog eens publiek te etaleren. Zoiets hoeft niet noodzakelijk nefast af te lopen voor een partij. Tenslotte liggen de verkiezingen minder dan een jaar achter ons en de nieuwe voorzitter beschikt dan nog over een volle termijn van vier jaar om de zaken weer op orde te krijgen en klaar te staan voor de volgende verkiezingen. Als de partij dan toch een via dolorosa moet afleggen, dan kan het beter nu gebeuren dan in 2018.

Het is natuurlijk nooit gemakkelijk voor een partij die zo lang en zo gretig de macht heeft uitgeoefend, om opeens over te stappen op een vinnige oppositiestijl. Dan zitten ze bij Groen wel beter in hun vel: daar zijn ze gewend de rol te spelen van de eeuwige opposant. Aan Franstalige kant zien we trouwens dat de PS met een soortgelijke identiteitscrisis worstelt: voorzitter Di Rupo kondigt er een grote nieuwe "ideeënwerf" aan om zijn partij een nieuw elan te geven. De partij moet het ongenoegen onder de bevolking opnemen en versterken, zo stelt de burgemeester van Mons. Hij vergeet daarbij wel één ding: wie in Franstalig België ontevreden is over de drastische bezuinigingen van de regering beschikt al over een uitstekende megafoon, namelijk de PTB of de Partij van de Arbeid.

Dat weerspiegelt perfect de spanning van een socialistische partij in het huidige klimaat van een bezuinigingspolitiek. Er is in de samenleving bijzonder veel ongenoegen over het beleid, en de kansen voor de oppositie liggen eigenlijk voor het grijpen. Een Syriza, of het Spaanse Podemos, zijn ook perfect mogelijk in het noorden van Europa, hoewel de percentages daar allicht een stuk lager zullen blijven. Maar de ‘oude’ socialistische partijen zijn slecht geplaatst om die rol op zich te nemen. Ze zijn te zeer verweven met het beleid, en ze worden zelf beschouwd als onderdeel van het establishment. Men kan veel zeggen over PS en SP.A, maar ik zie hun kopstukken niet direct als boegbeelden van een radicale protestpartij. Geen van de twee kandidaat-voorzitters van de SP.A past trouwens in een dergelijk profiel.

Voor de SP.A komt daar nog een heel specifiek probleem bij: in feite bestaan de Vlaamse socialisten niet meer. De partij is tegenwoordig niet veel meer dan een losse verzameling lokale baronieën, en het is niet altijd duidelijk wat hen nu precies bindt. Meer dan bij andere partijen hebben de socialistische kopstukken in het verleden de neiging gehad zich terug te trekken in hun eigen lokale machtsbastion. Dat was een verstandige en heel succesvolle techniek. Je kunt in Vlaanderen gerust van Oostende, over Brugge, Gent, Vilvoorde, naar Leuven sporen, van het ene-SP.A-bastion naar het andere. Waar men gaat langs Vlaamse wegen, komt men SP.A-burgemeesters tegen die over het algemeen ook nog relatief stevig in het zadel zitten.

Voor hun eigen loopbaan was de vlucht naar de stad dus een heel goede zet. Maar de partij zelf blijft wat verweesd achter door die verregaande balkanisering. Dat is een heel andere situatie dan bij CD&V. Ook daar hebben de meeste politici wel een bijbaan als schepen of burgemeester, maar omdat de christendemocraten vooral een plattelandspartij zijn geworden, is dat in veel mindere mate een fulltimebezigheid.

De media zullen de volgende vier maanden nog smullen van de tweestrijd tussen ‘Oostende’ en ‘Leuven’. De sfeer lijkt nu al zo verziekt dat het een bitter gevecht zal worden. De SP.A beschikt ook niet meer over een ‘wijze oude man/vrouw’ die ervoor kan zorgen dat de gelederen worden gesloten, zoals Willy De Clercq dat destijds deed op het VLD-congres. Spektakel gegarandeerd dus.

Maar de echte uitdaging begint pas na de zomer, als de nieuwe voorzitter moet zorgen voor een nieuw profiel voor de partij. Er leeft, ook in Vlaanderen, wel wat ongenoegen over het regeringsbeleid, en heus niet alleen bij werkloze ouders die voor hun zieke of hulpbehoevende kinderen willen zorgen. Zolang de SP.A een partij blijft van oud-ministers en -staatssecretarissen, en wat vermoeide burgemeesters, is het echter twijfelachtig of de partij echt in staat zal zijn al dat ongenoegen te kanaliseren.

(De auteur doceert politieke wetenschappen aan de KU Leuven)