De "V" van uithongeren van armen - Chris Serroyen

Dat bewees eerst Vlaams minister van Armoedebestrijding Liesbeth Homans met haar uitspraken over kinderopvang. We gaan toch geen geld verspillen aan dure kinderopvang voor kinderen van niet-werkende armen, om te verhinderen dat “die kinderen thuiszitten of meegenomen worden op café”, als dat ook kan via “heel goedkope opvang”? Daarna pleitte federaal parlementslid Zuhal Demir, ook al van N-VA, om de werkloosheidsuitkeringen te beperken in duur. Want stelde ze: “Als ze merken dat ze de rekeningen niet langer kunnen betalen, zullen ze harder hun best doen.”

Het ligt in de lijn van de triple U-strategie van het uitschelden, uithongeren en uitroken van werklozen en armen. Met de triple V van verachten, verarmen en verdrijven van mensen in miserie. Deze mensen moeten er blijkbaar vooral op gewezen worden dat ze hun werkloosheid of armoede zelf hebben gezocht. Zodat ze zich dieper dan ooit schamen en eindelijk eens werk en welvaart gaan zoeken in plaats van werkloosheid en armoede. Werklozen en bijstandsgerechtigden, die moet je nog dieper in de armoede storten. Want die gaan pas “hard hun best doen” als ze de rekeningen niet langer kunnen betalen.

En, bijkomende idee-fixe, we gaan die toch niet zomaar een uitkering geven. Werklozen en bijstandsgerechtigden moeten, net zoals grote en kleine criminelen, binnenkort gemeenschapsdienst verrichten op straffe van sanctie. Als tegenprestatie voor hun uitkering. Als aflossing van hun schuld ten aanzien van de samenleving voor de maatschappelijke ondersteuning.

Maar het is niet omdat het in lijn ligt van de V-strategie van verarming, dat het dit keer de directe bedoeling was. Ditmaal ging het vooral om de V van verrijking, op een zucht van het Grote Politieke Debat in maart over rechtvaardige fiscaliteit, annex tax shift, annex een volwaardige meerwaardebelasting.

We keken ervan op - maar tegelijk verbaasde het niet echt - dat N-VA na maanden aarzelen ineens meeging met CD&V in de speerpunteis van de belasting op vermogenswinsten van het ACV. Zodanig zelfs dat VBO en MR het geweer van schouder moesten veranderen en de strategie van het botte afwijzen werd vervangen door de strategie van het doodknuffelen, het herleiden tot een speculatieve meerwaardebelasting, met slechts een symbolische opbrengst.

Met van de weeromstuit een scherpe reactie van de beleggersclubs die onmiddellijk het VBO op te vingers tikten voor zoveel dissidentie binnen het NOEGA-front. Dat is het front van het “Nooit Genoeg En Altijd Meer”, als ik een Tuymanske mag plegen met de titelsong van het nieuwe album van De Mens.

Wat heeft de NOEGA-elite de voorbije jaren al niet gedaan om een tax shift richting inkomens uit vermogen af te houden. De vorige, tripartiete regeringscoalitie die spoorslags werd omgedoopt tot de marxistische belastingregering Di Rupo. Het oorverdovende en leugenachtige gekwetter dat in dit land alles al zwaar wordt belast, behalve de lucht die we in- en uitademen. Met bovenop de al even liegende statistieken dat de vermogens in dit land al merkelijk zwaarder worden belast dan elders. Waarbij de belastingen op (inkomens uit) vermogen verkeerdelijk worden afgezet tegen het bbp. Terwijl een beetje intellectuele eerlijkheid gebiedt dat je de belastingdruk moet afzetten tegen het totale (inkomen uit) vermogen, in België dikker gezaaid dan elders.

En welke zucht van verlichting moet niet door de rangen van de NOEGA-elite zijn gegaan, toen ze de Zweedse coalitie in het zadel wisten te tillen? Zeker toen het regeerakkoord en later het saneringsplan bekend raakten. Met een sanering die quasi volledig wordt opgehoest door de werknemers en de gerechtigden op sociale bijstand. Meer nog, met een omgekeerde tax shift ten bate van de inkomens uit vermogen, door het ACV – op basis van cijfers van de FOD Financiën zelf - voorlopig en voorzichtig herschat op 766 miljoen. Een samenspel van 750 miljoen kwijtschelding van belastingen op liquidatieboni van aandeelhouders van kmo's die in vereffening gaan en 178 miljoen gepamper van bedrijfsleiders die privé-uitgaven op de zaak zetten. Te verminderen met 82 miljoen “bijdrage van de financiële sector” en 80 miljoen beurstaks.

Ja maar, werd ons voorgehouden, jullie vergaten de nieuwe Kaaimantaks mee te tellen, de zgn. doorkijktaks, zogenaamd goed voor 120 miljoen euro aan meerinkomsten. Uiteraard deden we dat niet. Eén, omdat die niet nieuw is. Die was al door de vorige regering beslist. Twee, omdat nooit een betrouwbare raming werd gemaakt van de inkomsten. Dat zegt de FOD Financiën zelf. En drie, omdat de traagheid en lankmoedigheid waarmee die doorkijktaks wordt uitgewerkt, omgekeerd evenredig lijken met de snelheid en hardvochtigheid waarmee de werklozen de RVA-besparingen moeten ondergaan.

Want deze regering is heel straf in het doorschuiven van de zwartepiet. Want die beperking in duur van de inschakelingsuitkeringen voor schoolverlaters en de stelselmatige verarming van de langdurig werklozen via de degressiviteit van de werkloosheidsuitkering, dat was de vorige regering, niet. En dus ben je bij ons aan het verkeerde adres. Maar oh wee als bedrijfsleiders en vermogenden bij deze regering komen uithuilen over de hogere belasting op liquidatieboni en de trukendoos om privé-uitgaven op de zaak te zetten. Dan krijgen ze onmiddellijk troost en genoegdoening. Het volharden in de boosheid, meer nog het aanscherpen ervan, naar langdurig werklozen zonder job. Versus, de pink op naad voor oekazes vanuit de bedrijfswereld voor de terugkeer naar de fiscale verwennerij.

Dit regeringsbeleid is niet alleen fundamenteel onrechtvaardig omdat het de saneringsinspanningen onevenwichtig spreidt en de fiscale onrechtvaardigheid versterkt. We hebben ook altijd gesteld dat dit geheel ondoelmatig is in termen van werkgelegenheid. Tot die vaststelling is inmiddels ook het Planbureau gekomen. Helemaal niet de 80.000 jobs die Van Overtveldt aankondigde. Maar amper 16.000 jobs meer, rekening houdend met alle jobdestructie van dit regeringsbeleid. Dat is eenvoudigweg het creëren van werkloosheid, omdat het zelfs ruim ontoereikend is om de stijging van de beroepsbevolking af te bouwen.

Wat kregen we echter niet over ons heen toen we tegen die onrechtvaardigheid en ondoelmatigheid opkwamen? Struisvogels! Criminelen! Dieven van de toekomst van uw eigen kinderen!

Het kan verkeren. Want wat later kregen we ineens ruime bijval. Zelfs voor onze speerpunteis van de meerwaardebelasting, alias vermogenswinstbelasting. Toegegeven, Luxleaks hielp. Marc Coucke en Filip Balcaen hielpen. Wouter Torfs hielp, eerst fervent opposant van belastingregering Di Rupo, maar nu grif toegevend dat zo’n prachtige gezondheidszorg een prijs heeft. Het uitlekken vorige week van de verlengde amnestie voor zware fiscale fraudeurs hielp. En Swissleaks zal het maatschappelijke ongenoegen over de grote fiscale onrechtvaardigheid ook niet bepaald temperen.

Wetstraat en werkgeversbank zijn - onder druk van de media - gaan beseffen dat ze er niet mee wegkomen. Niet met dat probleem van fundamentele fiscale onrechtvaardigheid. Niet met dat probleem van bijzonder ongelijke verdeling van de saneringsinspanningen. Niet naar de werknemers. Niet naar de media. Niet naar de publieke opinie. En zelfs niet naar de internationale adviseurs, nu IMF, OESO en zelfs Europese Commissie signalen sturen dat er toch een probleem is van vermogensfiscaliteit, niet het minst met het onbelast laten van de meerwaarden voor particulieren.

Vergeet vooral niet dat radicaal rechts en populisme hand in hand gaan. Dat soort politici draait zijn huik naar de wind zodra de publieke opinie kantelt.

Het heeft al te lang geduurd, maar één voor één zijn de regeringspartijen overstag moeten gaan. Die manifeste fiscale onrechtvaardigheid, die veronachtzaamde olifant in de kamer, die werd ineens ontdekt.

CD&V had al eerder zwaar zijn nek uitgestoken. N-VA is moeten volgen. En zelfs van MR kreeg je andere taal te horen. Alleen nog niet van Open VLD. Die zochten ter rechterzijde paniekerig naar een eigen profiel, totaal overschaduwd door N-VA. En kregen door het overstag gaan van N-VA voor mogelijke belastingverhogingen een open doelkans om zich te herprofileren als oude one-issue antibelastingpartij. Toch zeker als het is om de NOEGA-elite af te schermen. Al is ten lange leste ook Open VLD op 15 januari moeten meegaan in de belofte van de regering aan de vakbonden om op korte termijn met voorstellen te komen voor een tax shift naar “andere inkomensbronnen”. À propos, consumptie is bij mijn weten geen inkomensbron.

Maar waarbij je nu ter rechterzijde en van de kant van de patronale en financiële lobby’s ook de opeenstapeling krijgt van alternatieve ontwijkingsstrategieën. Een kat in het nauw maakt rare sprongen. Niet meer het botte ontkennen en afwijzen. Maar het uitstellen, het doodknuffelen, het verdrinken van de vis en tot slot – het zat er aan te komen – als laatste wanhoopspoging de chantage.

Eerst uitstel, met het oog op afstel. Niet met de begrotingscontrole, maar later, liefst veel later, om die grote fiscale hervorming gedegen te kunnen voorbereiden (en in afwachting dus nog maar eens zwaar het mes te zetten in de overheidsuitgaven).

Nadien de doodknuffelstrategie: niet meer het botte afwijzen, maar het omhelzen, weliswaar met een ijzeren wurggreep. Als de meerwaardebelasting dan toch moet, dan enkel op speculatieve meerwaarden, opdat het vooral nauwelijks iets zal opbrengen, zomin als de bestaande speculatieve meerwaardebelasting. Dat was de nieuwe verdedigingsstrategie van het VBO, van de weeromstuit overgenomen door MR. Waarna het VBO, ocharm, onmiddellijk op zijn kop kreeg vanuit de beleggersclubs, voor zoveel dissidentie in het NOEGA-front. Vervolgens de strategie om de vis te verdrinken. Geen probleem met die tax shift, maar first things first: eerst de shift naar consumptie, dan pas de milieufiscaliteit en nog later de vermogens. In die volgorde. Zo gaf vorige zaterdag Van Overtveldt nog aan. Met verwijzing naar het recente OESO-rapport voor België, dat het ook over zo’n chronologie zou hebben. Terwijl niks in dat rapport daarop wijst.

En moest dat al zo zijn, dan zou Van Overtveldt er net zo goed aan kunnen herinneren dat de shift naar btw en naar milieufiscaliteit door de regering al werd beslist: voor maar eventjes 889 miljoen euro, via hogere btw en accijnzen. En dat het dus dringend tijd wordt de hand aan de ploeg te slaan voor de shift naar vermogenden, om niet langer alle inspanningen af te schuiven naar lagere inkomens. Want het is precies dat wat dreigt te gebeuren met een tax shift van bijdragen uit arbeid naar btw. Daar waarschuwt zelfs de OESO voor in zijn recente rapport. Tenzij het de bedoeling is de btw-verlaging voor restaurants en hotels te afschaffen, want dat zou wel herverdelend zijn. En ook doelmatig, omdat intussen wel duidelijk moge zijn dat die btw-verlaging nauwelijks jobs opleverde en zelfs de prijzen niet deed dalen. Over OESO en chronologie gesproken: als btw-verhogingen moeten worden overwogen, dan moeten volgens de OESO eerst en vooral dit soort “regressieve” btw-verlagingen, die de herverdeling tegenwerken, worden aangepakt. Maar dit deel van het Belgische economische weefsel is bijzonder graag gezien in de Wetstraat. Met een bijzondere voorliefde voor de Oostendse kusthoreca. Dat was onder de vorige regering al zo. Dat is met staatssecretaris Bart Tommelein voor Sociale Fraude, Privacy én Noordzee niet anders.

Het zegt veel over de goesting en geloofwaardigheid van N-VA om mee te gaan in dat verhaal van meer fiscale rechtvaardigheid via een shift naar vermogens, inclusief een volwaardige meerwaardebelasting. Dat zag je al een dag eerder aan de wijze waarop federaal parlementslid Hendrik Vuye werd uitgestuurd om mee te gaan in het doodknuffelen van de vermogenswinstbelasting tot een symbolische speculatiebelasting. En dat samen met de eis die speculatiebelasting te koppelen aan de beperking in duur van de werkloosheidsuitkeringen. Een echo van wat federaal parlementslid Zuhal Demir een paar dagen eerder uitkraamde. En wat vrijdag ook vanuit het VBO werd beaamd.

Waarmee ik bij de vierde strategie kom: de chantage via de gijzelneming van de werklozen. Het Vlaamse N-VA en het federale VBO schouder aan schouder voor de koppeling van een hooguit symbolische speculatiebelasting aan de beperking in duur van de werkloosheidsuitkeringen. Die moeten hebben afgestemd; het kan verkeren. Oh wee, vakbonden, als jullie blijven gaan voor een volwaardige meerwaardebelasting. Want dan moeten ook de werklozen eraan geloven.

Hoe meer jullie vragen dat de vermogenden eindelijk eens hun deel van de rekening gaan betalen voor de sanering, voor de werkgelegenheid en voor het herstel van het concurrentievermogen, hoe meer wij ervoor gaan zorgen dat de langdurig werklozen “hun rekeningen niet kunnen betalen”. Hoe laag kan je vallen…

(Chris Serroyen is hoofd van de ACV-studiedienst.)