Zorgt Griekenland echt voor vonken? - Hendrik Vos

De voorbije jaren hebben andere eurolanden Griekenland aan een infuus gehangen. Dat gebeurde niet uit compassie met de Grieken. Het gebeurde wel omdat het besef is gekomen dat de landen in de eurozone zo sterk aan elkaar geklonterd raakten dat de problemen van één land afstralen op de andere landen. Er was trouwens ook een gezamenlijke verantwoordelijkheid. Om het wat simpel te zeggen: Griekenland stak zich diep in de schulden om gerief in de rest van Europa te kopen. Er was in het land ook corruptie en slecht bestuur, maar dat neemt niet weg dat wij, en in elk geval de Duitsers, jarenlang geweldig goed verdienden aan de Grieken die hun schuldenput aan het graven waren. Vijf jaar geleden bleek die put te diep te zijn geworden. Als het land toen failliet zou zijn gegaan, zou het die schulden niet meer terugbetalen en zouden allerlei banken overkop gaan. In een Europa met vrij kapitaalverkeer en met financiële aderen die geen grenzen meer kennen, zou dat overal zijn gevolgen hebben. Zelfs Amerika was bang voor besmetting en president Barack Obama belde in die periode intensief met Europese leiders. Het wantrouwen zou bovendien ook kunnen overslaan naar andere landen met wankele financiën. De val van de ene dominosteen zou andere stenen doen vallen, en waar de ketting van calamiteiten zou stoppen, was onmogelijk te voorspellen.
Dus kreeg Griekenland zijn noodfonds. Alleen hebben de Grieken daar zelf weinig van gemerkt. Het geld dat in de vorm van goedkope leningen naar Athene vloeide, moest in eerste instantie gebruikt worden om oude schulden af te lossen. Wat de Grieken wél merkten, waren de besparingen die ze in ruil en onder vooral Duitse druk, moesten doorvoeren. Lonen en pensioenen gingen omlaag en belastingen omhoog. Het leven werd duurder en het bbp kelderde. Zelfs gezondheidszorg werd voor velen onbetaalbaar. De armoede steeg, de werkloosheid nam toe, zelfmoordcijfers gingen steil omhoog.

Bij de start van de eurocrisis lag er geen draaiboek klaar en experts spraken elkaar tegen. Griekenland werd tegen wil en dank het laboratorium voor een experiment waarvan nu is bewezen dat het niet werkt. De positieve gevolgen van het beleid blijven uit, maar de miserie duurt wel verder. Het is echt niet absurd dat de gewone Griek, die op de Europese welvaartsladder trouwens al altijd op de laagste sporten stond, er nu genoeg van heeft.

Ook de meeste andere lidstaten en vele Europese beleidsmakers beseffen al enige tijd dat het geweer minstens gedeeltelijk van schouder moet veranderen. Daarom is het onwaarschijnlijk dat de nieuwe Griekse regering op ramkoers raakt met de rest van Europa.
In de eerste plaats heeft Europa de harde Duitse lijn in de feiten al losgelaten om de simpele reden dat het Duitse recept niet werkt zoals verhoopt. Met alleen maar besparingen lukt het niet om de eurocrisis helemaal te bezweren. Dat blijkt in Griekenland, en ook in vele andere landen. Al van bij de start van zijn mandaat als commissievoorzitter, drie maanden geleden, tracht Jean-Claude Juncker een investeringsfonds bij elkaar te harken om de economie te herlanceren. De geldinjectie die de Europese Centrale Bank vorige week ondanks Duits tegengepruttel aankondigde, bewijst eveneens dat velen in Europa vinden dat het stimuleren van de economie vandaag de grote prioriteit moet zijn.
In de tweede plaats is Alexis Tsipras straks de enige Europese premier van extreemlinkse signatuur. Er zijn andere lidstaten waar extreemlinks de wind eveneens in de zeilen heeft, maar het is wat overdreven om nu al te concluderen dat het hele Europese beleid een snelle en drastische zwenking naar links zal maken en dat de zevenentwintig collega-regeringsleiders van Tsipras straks hun eigen belangen en prioriteiten opzij zullen zetten om zijn programma tot de laatste komma uit te voeren.

Ten derde, er is iets wat alle Europese politici met beleidsverantwoordelijkheid, met inbegrip van Tsipras, bindt: de angst voor de chaos en dus voor avonturen waarvan de afloop in het beste geval hoogst onzeker is. Een grexit is daarom niet aan de orde.

Er zal bijgevolg gepraat en onderhandeld worden en er zullen weinig eisen op tafel liggen die geheel krankzinnig zijn. Tsipras wil meer ademruimte voor zijn land, wat onder meer betekent dat de investeringsplannen van Juncker versneld moeten uitgevoerd worden. Tsipras wil een schuldherschikking en ook dat is niet onredelijk. Met de schuld als een molensteen om de nek is het moeilijk om de economie weer op gang te trekken. Dus kan er wel degelijk gepraat worden over een uitstel van betaling, een lagere rente of een langere terugbetalingstermijn. Dat zijn heus geen marxistische recepten. Het zullen eerder saaie en technische onderhandelingen worden.

De extreemlinkse verkiezingsoverwinning verandert immers niets aan het feit dat Griekenland deel van de Europese Unie blijft en daar ook niet proper uit geknipt kan worden. Daardoor blijft het land zodanig verstrengeld met de andere lidstaten dat geen enkele partij belang heeft bij het opblazen van de dialoog.

(Hendrik Vos doceert Europese politiek in Gent.)