Zitten we midden in een beschavingsoorlog? - Rachida Lamrabet

Deze culturalistische benadering van de feiten vertrekt van de overtuiging dat wat we nu meemaken een gevolg is van de onverzoenbaarheid van de islam met de westerse manier van leven, haar idealen en haar waarden.

Omdat dit geweld als een culturen- en symbolenoorlog versleten wordt, is de koude onverschilligheid ten aanzien van de honderden slachtoffers van diezelfde terreur die op dezelfde dag gevallen zijn in Baga, Nigeria, beter te begrijpen. Er was ook geen verontwaardiging voor de mensen die stierven bij een aanslag in de straten van Sanaa, Jemen. En ook Adil Mjabar stierf die fatale 7de januari als het zoveelste slachtoffer van de gruwel in Syrië zonder dat de wereld hier stil bij stond. Adil Mjabar is een man op leeftijd die door een sluipschutter werd doodgeschoten in de straten van Allepo. De zoon van Adil is Belg en woont hier, hij is aangetrouwde familie van mij. Ik noem zijn naam, omdat het de enige naam is die ik ken van de slachtoffers die de afgelopen weken niet in de vrije wereld zijn gevallen.

Voor deze naamlozen geen wereldwijde steunbetuigingen, geen camera’s en geen massabetogingen, want het zijn maar mensen van ginder waarbij op geen enkel moment onze waarden en onze vrijheden in het gedrang kwamen.

Ik gebruik het bezittelijk voornaamwoord hier eerder in figuurlijke zin, want het spreekt voor zich dat ik, als moslima, geen relatie heb met de waarden waar het naar verwijst. Ik zeg dat niet omdat ik van mezelf een slachtoffer wil maken, maar omdat ik tegen wil en dank in het kamp van de ander wordt ondergebracht als lid van die grote, starre en homogene groep van moslims.

Ik werd, samen met de 1,6 miljard moslims wereldwijd, van Turkije tot Indonesië, aangemaand afstand te doen van de gruwelijke en op geen enkele manier te rechtvaardigen moordaanslagen in Parijs, gepleegd door drie mannen. Ik moest mij onvoorwaardelijk uitspreken over het recht op vrije meningsuiting die sinds de aanslagen gesymboliseerd wordt door Charlie Hebdo, patroonheilige van die vrijheid. Of ik ook Charlie was? Voor ons of tegen ons? Alsof de complexe werkelijkheid te vatten is in zwart of wit, in een paar pennenstreken, zoals in een cartoon.

En ik krijg de vraag voor de voeten geworpen of ik ook vind dat de islam aan een grondige introspectie toe is, een fundamentele hervorming. Deze vraag stellen is impliceren dat de oorzaak van het geweld waarmee wij geconfronteerd worden rechtstreeks voortvloeit uit de islam als godsdienst. En dat is volgens mij niet juist.

Natuurlijk moet de islam mee met haar tijd, moet ze hervormen, want mensen zijn voortdurend in beweging, mensen veranderen, samenlevingen veranderen. Maar ook hier doet men alsof er niets beweegt in die islamitische wereld, alsof het een monolithisch blok is dat zichzelf nooit in vraag stelt. Dat klopt niet. Er zijn in die grote, superdiverse islamitische wereld, hervormers en denkers die de Ijtihad beoefenen. Denkers die hun gezond verstand gebruiken om tot een nieuwe interpretatie van de Koran en de Hadith te komen. Dit kritisch denken is een praktijk die al eeuwenlang bestaat maar die niet populair was en is bij de machthebbers, want machthebbers hebben voordeel bij het status quo en de aanvaarding.

Kijk maar naar de manier waarop de opstanden in de islamitische landen in bloed gesmoord werden. Deze opstanden kwamen van het volk zelf, dat genoeg had van het terreurbewind van zijn leiders. Mannen en vrouwen die op straat kwamen omdat ze wilden leven in een land waar ze inspraak hadden, waar ze onbevreesd voor hun mening konden uitkomen. Maar mensen inspraak geven wil zeggen dat er geen absolute leiders zijn, wil zeggen dat de macht in handen komt van de bevolking en daar zijn de meeste islamitische leiders nog niet aan toe. En dus wordt het kritisch denken en de vrijheid uit politiek opportunisme gemuilkorfd en niet omdat kritisch denken verboden is door de Koran, integendeel.

Het tragische is dat het deze leiders zijn die met veel welwillendheid bejegend worden door het Westen. Saoudi Arabie is één van de meest rigide landen in de islamitische wereld met een nefaste invloed op de islambeleving van velen. Het is dit land dat een blogger, Raif Badawi, veroordeeld heeft tot een lange gevangenisstraf en 1000 stokslagen omwille van zijn mening en net dit land wordt met fluwelen handschoenen en veel egards bejegend door het opportunistische Westen.

Blijft de vraag of we van de terreur verlost zullen zijn wanneer de islam zichzelf grondig in vraag heeft gesteld? Natuurlijk niet, want ons probleem is geen religieus probleem maar wel een geopolitiek probleem.

De oorzaken van het gewelddadige jihadisme zijn te vinden in de koloniale en neokoloniale internationale politiek die door de grote mogendheden gevoerd wordt. Hoeveel mensen stierven er wereldwijd in de periode van het Europees kolonialisme, nog niet zo heel lang geleden? Hoeveel landen in Afrika en het Midden-Oosten werden hertekend in Europese salons? Wat met het onrecht dat de Palestijnen wordt aangedaan?

En hoelang al zijn we die desastreuze war on terror aan het uitvechten? Hoeveel islamitische landen zijn al kapotgeschoten in naam van de vrijheid? Ervan uitgaan dat deze imperialistische politiek niet als een boemerang terugkomt om in het gezicht te slaan van diegene die hem geworpen heeft, is redelijk onnozel.

En waarom vergeten we dat het gewelddadig jihadisme door de westerse mogendheden aangemoedigd werd? Al Qaeda en de taliban zijn de erfgenamen van de Mudjahidin die eind jaren zeventig gefinancierd en getraind werden door de Verenigde Staten om tegen de Sovjets te vechten toen die Afghanistan waren binnengevallen. Dat was nog in de tijd dat het communisme de rol speelde die de islam nu speelt, namelijk die van de boeman van de westerse waarden.

Wie deze context negeert om het terrorisme van vandaag te verklaren is te kwader trouw en wil niet dat de situatie ten goede en ten gronde verandert. En te kwader trouw zijn ook de politici die beweren dat moslims in dit land niet achtergesteld zijn en niet gediscrimineerd worden en dat, als ze dan toch gediscrimineerd worden, dit geen voedingsbodem kan zijn voor geweld en ontsporing.

Dit zijn barre tijden en alleen wanneer iedereen zijn verantwoordelijkheid neemt, kunnen we ervoor zorgen dat we niet in een angstmaatschappij verzeilen waar bevolkingsgroepen omwille van hun geloofsovertuiging verdacht worden gemaakt. Zolang we hier een beschavingsoorlog van blijven maken, zullen zowel de terroristen als extreemrechts in hun handen wrijven omdat ze zo dichter bij hun doel komen.

(Rachida Lamrabet is auteur.)