Hoe Franciscus en Bonny nieuws maken - Wim Vandewiele

In de afgelopen eindejaarsperiode haalden bisschop Bonny en paus Franciscus vlot de nationale en internationale pers. Het kalenderjaar 2015 was nog geen dag oud of paus Franciscus werd zelfs al uitgeroepen tot man van het kersverse jaar. Waarom halen beide kerkleiders moeiteloos de pers? Hoe komt het dat hun uitspraken zowel positieve als negatieve reacties losweken bij een publiek dat ruimer gaat dan enkel de rooms-katholieke gelovigen zelf?
opinie
Opinie

Het antwoord op deze vragen is volgens mij niet alleen te zoeken in wat Franciscus en Bonny zeggen, maar vooral in de combinatie van wie net wat zegt en op welke manier. De boodschapper wordt ook deel van de boodschap.

De kwalen van de curie

Paus Franciscus gaf onlangs aan welke vijftien kwalen de leden van de Romeinse Curie teisteren. Hoogst waarschijnlijk zal Franciscus deze ziektes dan ook krachtig behandelen tijdens de geplande hervorming van de Curie in het komende voorjaar. Franciscus toonde al bij zijn aantreden dat hij er niet voor terugschrikt om heilige huisjes binnen het Vaticaan te slopen en de 'zieke bewoners' op topposities te vervangen. Het ziet ernaar uit dat hij deze lijn ook in het nieuwe kalenderjaar zal doortrekken. Franciscus voegt niet alleen de daad bij het woord in het effectief en efficiënt doorvoeren van veranderingen, maar hij communiceert datgene wat hij zegt ook in een open en onverbloemde stijl. Zowel vriend als vijand stonden daarbij al meermaals versteld van zijn daadkracht.

Zuurstof voor diversiteit

Dichter bij huis pleitte de Antwerpse bisschop Bonny voor de erkenning van holebirelaties door de Kerk. In oktober had Bonny ook al voor aanvang van de bisschoppensynode over het gezin te Rome in een open brief aandacht gevraagd om als Kerk meer zuurstof te geven aan de diversiteit onder de mensen, meer in het bijzonder aan echtgescheidenen en holebi's. Net als Franciscus houdt Bonny strak de richting aan van de ingeslagen weg naar menselijke en verregaande hervorming binnen de Kerk.

Niet scoren via Snapchat

Wat Franciscus en Bonny inhoudelijk communiceren, is niet te vergelijken met lichtzinnige en vluchtige Snapchat-berichtjes die vooral het eigen ego willen laten scoren bij de massa. Uit de emotionele commentaren van vele criticasters blijkt dat velen dit geloven, maar dat is een serieuze misvatting. Franciscus en Bonny bereiken inderdaad een breed publiek via de pers. Eerder dan hun eigen ego zetten beide kerkleiders echter hun eigen kerkelijke positie en de daarbij horende status in als middel om hun boodschap weerklank te geven. Het is immers niet 'Jan Modaal' die binnenkerkelijk kritiek geeft en hervormingen vraagt, maar wel 'de paus' en 'een bisschop' als kerkelijke spreekbuizen van hen die ongehoord blijven. Zodoende wordt de boodschapper ook deel van de boodschap door middel van zijn functie en status. Dat is een niet onbelangrijke tendens!

"Bange honden gaan ook dood"

Bij uitbreiding en doorzetting kan deze tendens potentieel uitgroeien tot een nieuwe kerkelijke communicatiestrategie die de oude hiërarchische strategie vervangt. De Kerk slaagt er daardoor in aansluiting te vinden bij de huidige tijd en mensen te verbinden met de Kerk en met elkaar. Is het verbinding maken tussen mensen immers niet een basiskenmerk en opdracht van elke religie?

De meer intelligente criticasters hebben niet enkel schrik van de inhoud van de uitspraken voor diepgaande hervormingen. Wat hen het meest verontrust, is dat kerkleiders (on)bewust een nieuwe communicatiekoers hanteren die de Kerk verbindt met een nieuw en ruimer publiek waarmee ze niet vertrouwd is. Als de paus en een bisschop, beide officiële vertegenwoordigers van de Kerk, spreekbuis worden van deze massa, tast dit dan niet de zuiverheid van de leer aan? Aan hen die voor dat laatste angst koesteren: ‘Bange honden gaan ook dood!’. Wat niemand beide kerkleiders kan verwijten, is dat ze geen poging ondernemen om de Kerk terug bij de huidige tijd en de mensen te brengen.

 

(Wim Vandewiele is kerksocioloog@KULeuven, Universiteit Antwerpen & IKKS.)

VRT NWS wil op vrtnws.be een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat over actuele thema’s. Omdat we het belangrijk vinden om verschillende stemmen en meningen te horen publiceren we regelmatig opinieteksten. Elke auteur schrijft in eigen naam of in die van zijn vereniging. Zij zijn verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst. Wilt u graag zelf een opiniestuk publiceren, contacteer dan VRT NWS via moderator@vrt.be.

Meest gelezen