Doorstart of crash? - Carl Devos

Het verhaal is bekend. Kris Peeters legt namens CD&V en zichzelf een ambitieus plan neer om het sociaal overleg bij het regeringsbeleid te betrekken. Zo laat hij ook aan iedereen weten. Een akkoord met en van de sociale partners (zonder het niet te overtuigen ABVV) verhindert immers dat CD&V te zeer het ACV van de regering moet spelen. Zo’n akkoord blijft heel moeilijk. Volgend jaar zijn er immers verkiezingen. Sociale verkiezingen, in mei 2016. Dat maakt vakbonden niet zeer toegeeflijk. Daardoor is het ook voor het ACV moeilijk om een akkoord te maken zonder het ABVV, tenzij de socialisten zich heel onredelijk opstellen.

Iedereen heeft belang bij zo’n akkoord, de een al meer dan de ander. Dat zegt Kris Peeters letterlijk in De Tijd. Eerlijk en correct, maar minder evident dan het klinkt. Een akkoord maakt delen van het regeringsbeleid wat aanvaardbaarder, wegens wat gedekt door de werknemersbeweging. Peeters geeft de partners dan ook veel eten en drinken. Gerief om akkoorden mee te maken. Klein beginnen, om zo vertrouwen op te bouwen voor het grote werk. Hij presenteert daarbij de eventuele aanpassingen van het regeringsbeleid als verworven toegevingen aan de vakbonden. Te enthousiast. Zo hadden Open VLD en N-VA het niet begrepen. Ze vinden dat Peeters te snel gaat en hen te weinig in zijn plannen erkent. Peeters zou teveel voor eigen rekening rijden. Dus was Alexander De Croo boos.

Enkele uren na Peeters komt hij in dezelfde VRT-studio aan een andere tafel het plan Peeters in de vernieling rijden. Die had immers ook vermogenswinstbelasting in het plan betrokken, kwestie van o.a. de sociale zekerheid in de toekomst alternatief te financieren en het gevoel van onrechtvaardigheid te temperen. Vermogenswinstbelasting ‘komt er niet’, dixit De Croo.

De Croo zit er namens Open VLD en zichzelf. De Vlaamse liberalen zien die vermogenswinstbelasting niet zitten. Maar als het moet valt er te praten, liet voorzitter Rutten eerder weten. Wat dan met De Croo? Die is op zoek naar zijn plek bij de Vlaamse liberalen en in de federale regering. Als vicepremier kwam hij er bij de bevoegdheidsverdeling wat bekaaid van af. Sommigen zien daarin een verminderd politiek gewicht. Hij moet zich dus laten gelden, wil hij federaal de eerste liberaal zijn. Dus gaat hij voluit. Te fors. Zoals eerder, over de verloning van ceo’s van beursgenoteerde overheidsbedrijven, praat hij zichzelf in een hoek. Daarom moest ervaren rot Patrick Dewael in de Kamer donderdag gas terugnemen zonder zijn vicepremier in zijn hemd te zetten. De ‘komt er niet’ kwam er niet meer. De voorwaarden voor een vermogenswinstbelasting blijven fors, maar dat waren ze daarvoor ook. Idem bij N-VA. Of die laatste dan weer over de werkloosheidsuitkering wil praten, valt nog te bezien. Al heeft Peeters, strijdvaardiger dan ooit, daar vandaag in De Tijd een duidelijk antwoord op: “Als men zulke eisen op tafel legt, zijn we opnieuw vertrokken voor heel wat sociale onrust. Zulke politieke spelletjes moeten we echt vermijden.” Klets terug.

Peeters blijft samen met CD&V herhalen dat die nieuwe belasting er zal en moet komen. De Wever zwijgt officieel over zijn weerspannige coalitiepartner, maar krijgt het achter gesloten partijdeuren stevig op zijn heupen van CD&V. Waarop Peeters de ‘schoonmoeder’ op de zijlijn een kerstboodschap stuurt: hij wenst De Wever een jaar van “opbouwende dialoog” en “overleg, samenwerking en een niet aflatende vastberadenheid”. Gezellige bende, die logische coalitie. Waarmee meteen ook duidelijk is dat de escalatiefase nog niet voorbij is. Pas als er een week geen stoere verklaringen meer komen kan de rust terugkeren. En die is nodig om tot oplossingen te komen. En die zijn nodig, want Michel I lijkt eerder een deel van het probleem.

Ondertussen heeft de premier zijn handen vol met de ongezien hevige aanvallen in zijn taalgebied. Niet enkel het beleid zelf, maar dat het er een met N-VA is vraagt daar al zijn tijd en energie. En zo zijn we gekomen tot waar we gekomen zijn. En daarom heeft Michel I alles aan alles gekoppeld. In maart moet die package deal die alle lijntjes – begroting, sociale partners, relancebeleid, loonvorming, vermogenswinstbelasting, … – samenbrengt er liggen. Of niet.

Als de Kerstboom opgeborgen is en alle bubbels de recepties verlaten hebben, zal de confrontatie met een harde budgettaire en politieke realiteit ons dus snel uit het feestgeruis doen ontwaken. De Europese tweede zit die de Belgische overheden in maart moet afleggen noopt tot een nieuwe lading forse ingrepen. Zelfs de minste besparing zal daarbij hard aankomen, gezien de vorige lading. Nieuwe inkomsten, lees lasten of belastingen, zullen dan weer politiek heel moeilijk liggen. Er wordt vandaag veel over inkomsten gesproken (vermogenswinstbelasting), niet over besparingen. En die zijn wellicht onvermijdelijk. En al even delicaat.

Wie een stap achteruit zet ziet dat Michel I inderdaad forser dan vorige regeringen bespaart. Deze liberale, centrumrechtse regering is het crisiskabinet dat België op een dag wel moest hebben. We doen nu wat in andere landen ook, vaak eerder, gebeurde. Dat is geen revolutie, maar niet zomaar een stevig doorslagje van eerder besparingsbeleid.

De al besliste besparingen – alweer lineaire – op defensie en justitie illustreren hoezeer ze het spierweefsel en bot van de overheid raken. Beide kerntaken van de overheid raken in de problemen. Dat geldt ook voor een andere: de sociale zekerheid. Begin december sloegen de directeurs van 14 federale instellingen van de sociale zekerheid alarm. Volgens deze directeurs (Riziv, RVP, RVA, enz.) brengen de besparingen van Michel I de uitvoering van basisopdrachten, de algemene werking en de vereiste kwaliteit van de dienstverlening in het gedrang. Dat kan gemakkelijk afgedaan worden als het evident gezeur van ambtenaren over hun krimpende budgeten. Maar dat is te gemakkelijk.

Een nieuwe besparingenreeks komt bovenop een andere. De federale instellingen van de sociale zekerheid moeten volgend jaar 10% van hun werkingsbudget inleveren, tegen 2018 18 procent. De voorbije vijf jaar slonk hun personeelsbestand al met 10 procent. Een wervingsstop volstaat niet, ontslagen zijn nodig. De besturingssystemen waarlangs onze sociale zekerheid georganiseerd wordt, zitten op hun tandvlees. Snoeien kan niet meer zonder bloeden.

Er was beter een kerntakendebat gekomen voor de begrotingsoefening. Dat gemis wreekt zich nu. In dat debat had bv. ook de excessieve financiering van politieke partijen aan bod kunnen komen. Als er begin 2015 nog meer bespaard moet worden, en daarover lijkt geen twijfel te bestaan, wordt dat een heel taaie klus. Het probleem aan de inkomstenzijde is dus slechts een van de vele. Dat allemaal oplossen kan enkel door een coalitie die sterk samenhangt. Dat laatste is vandaag niet het geval. In 2015 moet Michel I nog eens opnieuw gevormd worden. Als dat mislukt, breken politiek pas echt donkere tijden aan. Daarmee vergeleken is een algemene staking slechts een kleine rimpeling.