Nucleaire winter: Twee miljard doden - Tom Sauer

Meer nog, de afgelopen dagen hebben 160 landen zich in Wenen gebogen over de vraag wat de exacte gevolgen zijn van het inzetten van kernwapens. Wat zijn de humanitaire gevolgen van het inzetten van deze massavernietigingswapens ? Zijn maatschappijen überhaupt in staat om de noden te leningen van hen die een kernoorlog overleven? Merk bijvoorbeeld op dat door de elektromagnetische puls computer en communicatiekanalen uitgeschakeld zullen zijn, dat hospitalen met de grond gelijk worden gemaakt, en dat dokters – net als u en ik – niet zullen worden gespaard.

De twee voorbije conferenties leverden reeds het inzicht op dat geen enkele maatschappij in staat is (of kan zijn) om op een adequate manier op een nucleaire aanval op een grootstad, laat staan op meerdere steden, om te gaan. De enige manier om met dergelijke calamiteiten om te gaan is ze te voorkomen. En de enige manier om te voorkomen dat kernwapens op een ge-authorizeerde of niet-geauthorizeerde manier door staats- of niet-staatsactoren opnieuw zullen worden gebruikt, is ze te elimineren. Je kan geloven dat staten nooit nucleaire wapens zullen inzetten omdat ze zo vernietigend zijn, en dus enkel voor afschrikkingsdoeleinden dienen. Maar dat is en blijft een geloof. Niet meteen een rationele basis om de veiligheid van een land te bewaren.

Het inzicht groeit dat het risico op ongelukken en incidenten met kernwapens simpelweg te groot is. In het verleden zijn nucleaire onderzeeërs naar de zeebodem gezonken geladen met kernwapens. Kernraketten zijn geëxplodeerd in hun silo’s. Kernbommen zijn per ongeluk uit vliegtuigen gevallen, zowel op de startbaan als in de lucht. In januari 1961 zijn twee waterstofbommen, nog veel krachtiger dan de rudimentaire atoombom gebruikt in Hiroshima, uit een B-52 gevallen. Vijf van de zes veiligheidsmechanismen bij één van de bommen werkten niet. Had ook de zesde niet gewerkt, was North Carolina simpelweg van de kaart geveegd.

De werkelijkheid overtreft Dr Strangelove. Enkele jaren geleden werden nucleaire ontstekers uit de VS toevallig ontdekt in Taiwan. Verkeerd verstuurd, zoals wel eens gebeurd met pakjesdiensten. Het afgelopen jaar werd ontdekt dat het drank-, en druggebruik bij diegenen die 24 uur per dag de intercontinentale raketten van de VS bemannen toeneemt. Meerdere hooggeplaatste officieren werden het afgelopen jaar voor dezelfde feiten ontslagen. Ook Kleine Brogel wordt regelmatig op veiligheid getest, zowel door pacifisten als de VS, wiens bommen er al jaren liggen te verroesten. De Nederlandse regering, die met dezelfde demonen kampt, vroeg in 2008 aan diezelfde VS wie er opdraait voor de gevolgen van een ongeluk met één van die B-61 bommen? Wie moet de rotzooi opkuisen, hoeveel zal dat kosten, en vooral, wie zal dat betalen ? Je kent de Nederlanders. De VS waren ‘not amused’ met de vraag, dat weten we via Wikileaks.

Welnu, dergelijke vragen zijn in het verleden veel te weinig gesteld. Tijdens de Koude Oorlog domineerde het afschrikkingsdenken. Nadien focusten wij ons op de zogenaamde schurkenstaten. Dankzij nieuwe wereldwijde NGO’s zoals Global Zero en ICAN, gesteund door staten zoals Noorwegen, Mexico, en vandaag Oostenrijk gaan we opnieuw naar de kern van de zaak. De nuchtere vaststelling is dat het elimineren van deze wapensystemen de enige rationele oplossing is.

Dat is trouwens een internationaal rechterlijke verplichting onder het Nucleair Non-Proliferatie Verdrag. Maar aangezien de kernwapenstaten weigeren werk te maken van deze verplichting is het aan de niet-kernwapenstaten om duidelijk te maken hoe de vork aan de steel zit. De gevolgen van het gebruik van kernwapens zullen immers niet beperkt blijven tot het grondgebied van één land.

Kortom, de bal die met de humanitaire conferenties aan het rollen is gegaan, zou wel eens de nagel aan de doodskist van kernwapens kunnen betekenen. Door weg te blijven van de voorbije conferenties zijn de kernwapenstaten er niet populairder op geworden. Dat hebben de VS en het VK ondertussen ingezien. Ook zij zitten vandaag mee aan tafel. Ze gaan mogen uitleggen op welke wijze het gebruik van kernwapens, en het constant dreigen ermee, gerijmd kan worden met het internationaal humanitair recht, waarbij ten aller tijden (ook in oorlog) een onderscheid dient gemaakt te worden tussen militairen en burgers. Ik zou niet in hun schoenen willen staan.

De rollen worden stilaan omgekeerd. De weinige – negen – kernwapenstaten komen meer en meer in het verdomhoekje te staan. Kernwapens en hun bezitters worden pariahs in ons internationaal systeem. Met de toekomst van de aarde wordt immers niet gesold. Het zijn idealisten die geloven dat een Cuba-crisis tussen India en Pakistan vandaag even goed zal aflopen. Het zijn utopisten die na Tjernobyl en vooral Fukushima geloven dat een serieus ongeluk met kernwapens totaal uitgesloten is. Vasthouden aan het dreigen met het inzetten van kernwapens is letterlijk spelen met vuur.

Ook België – dat in Wenen in tegenstelling tot voorheen met een degelijke delegatie aanwezig was - zou beter de quasi-religieuze NAVO nucleaire doctrine inruilen voor het steunen van een verbod op kernwapens, net zoals ons land eerder het voortouw heeft genomen om landmijnen en clustermunitie te bannen. Dat verbod, zoals dat al bestaat voor de chemische en de biologische wapens, komt er de komende jaren ongetwijfeld aan. Aan ons om onze regering duidelijk te maken aan welke kant ze moet staan: die van Frankrijk, Israël, en Rusland enerzijds of de rest van de wereld, inclusief de 120 staten die nu reeds in een kernwapenvrije zone leven anderzijds.

(Tom Sauer doceert internationale politiek aan de UA, en is samen met Jorg Kustermans auteur van Vechten Voor Vrede (Lannoo, 2013).