Kritiek op klimaatactivisten is vorm van negationisme - Mathias Balcaen

De Klimaatzaak verhitte deze week de gemoederen, zoveel is duidelijk. Van alle kanten kwamen er reacties op het proces dat elf bezorgde burgers (ondertussen enkele duizenden) wensen aan te spannen tegen de overheid voor schuldig verzuim. Een aantal reacties miste echter zodanig het punt dat een mens zich afvraagt of ze wel geluisterd hebben naar wat die mensen te vertellen hadden.
opinie
Opinie

Individuele verantwoordelijkheid

De eerste reactie kwam uiteraard van de bevoegde minister, Joke Schauvliege. Aangezien haar (gebrek aan) beleid de reden voor dagvaarding was, kon ze niet anders dan reageren. En hoe. “Ja, het is mijn schuld, maar ook die van jullie allemaal.” In een klap reduceerde ze een complex politiek probleem tot een kwestie van individuele verantwoordelijkheid. Mensen moesten maar eens minder met de auto gaan rijden. Of stoppen met mango’s eten, dan was het klimaatprobleem meteen opgelost.

Uiteraard moet iedereen zijn persoonlijke verantwoordelijkheid nemen, maar deze keuzes worden niet in een vacuüm gemaakt. Er zijn allerlei krachten aan het werk die onze keuzes beïnvloeden. Voor een deel zijn die inderdaad individueel: persoonlijke smaak en overtuigingen bijvoorbeeld. Zelf eet ik niet graag witlof, mijn moslimvrienden geen varken. Dat zijn individuele verschillen. Minstens even belangrijk is echter de rol van het regulerende kader. “System change, not climate change!” is dus wat klimaatactivisten overal ter wereld roepen.

Het is de overheid die een kader schept waarin de bedrijfswagen een goedkope en aantrekkelijke optie wordt. 4 miljard voor bedrijfswagens, 0,9 miljard voor De Lijn. Zijn het de burgers of de overheid die hier kiezen voor personenwagens in plaats van openbaar vervoer? Het is ook de overheid die twee keer zo veel subsidies verstrekt aan fossiele brandstoffen als aan hernieuwbare energie. Het is de overheid die 90% van de grote industriële energieverbruikers vrijstelt van CO2-emissiehandel. Maar die mango’s, dus. Dat is de essentie van het probleem.

Aandachtzieke BV’s en de dictatuur

Ook Kristien Hemmerechts deed haar duit in het zakje met het obligate “Ja maar, Afrika!” Dat de Klimaatzaak België precies verwijt te weinig aandacht te hebben voor datzelfde Afrika blijkbaar ook. Voor de duidelijkheid: België heeft nog steeds geen enkele euro gestort in het klimaatfonds van de VN. Dat Klimaatfonds moest ontwikkelingslanden helpen in hun strijd tegen de klimaatopwarming. Iedereen is het erover eens dat het niet de ontwikkelingslanden zijn die de kosten moeten dragen voor het vervuilende gedrag van de rijke landen. Dat is waarom ‘klimaatrechtvaardigheid’ al een eeuwigheid hét woord van de wereldwijde klimaatbeweging is.

Net zoals Schauvliege zet ook Hemmerechts vooral in op de individuele verantwoordelijkheid: het gaat slecht met het klimaat omdat mensen kiezen voor de gemakkelijkste (en dus milieuvervuilende) oplossing. De enige manier om de consumerende Afrikanen en andere mensen in het gareel te houden zijn sensibilisering en de dictatuur, volgens Hemmerechts. Kwestie van de zaken zwart-wit voor te stellen. We zouden ook gewoon kunnen beginnen met de echte milieukosten door te rekenen in onze producten. Als mensen ook moeten betalen om de rommel op te ruimen die hun producten veroorzaken, zullen ze misschien eerder geneigd zijn om schonere producten te kopen. Het is schandalig dat bedrijven nu korting op hun producten kunnen geven door de rekening door te schuiven naar de natuur of de maatschappij. Waar blijft die CO2-taks?

Scheiding der machten

De meest fundamentele kritiek op de Klimaatzaak kwam waarschijnlijk van Mark Van de Voorde. Volgens hem is deze actie niets minder dan een regelrechte aanval op de scheiding der machten. Schandalig dat de overheid voor haar beleid veroordeeld zou worden! Alleen: dit gebeurt al de hele tijd. We zijn al jaren de tel kwijt van het aantal veroordelingen dat België heeft opgelopen bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. Vooral onze gevangenissen blijken niet echt overeen te stemmen met de mensenrechten.

De scheiding der machten bestaat namelijk net zodat de rechterlijke macht controle kan uitoefenen over de wetgevende. In een rechtsstaat kan zelfs de overheid niet zomaar doen wat ze wil. Als de overheid de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens onderschrijft, dan moet ze daar ook zelf naar handelen. En laat het nu net dat zijn waar de Klimaatzaak voor pleit. De uitstoot van broeikasgassen door de rijke landen bedreigt het recht op leven, voedsel, gezondheid en huisvesting van miljoenen mensen in ontwikkelingslanden. Allemaal rechten die staan ingeschreven in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. In welke mate België hier als land individueel voor verantwoordelijk voor is, kan uiteraard bediscussieerd worden. Voer voor een klimaatzaak.

Negationisme

Eigenlijk zijn al deze reacties niets anders dan een eigen vorm van negationisme. In tegenstelling tot de VS is het hier gelukkig not done om de boodschap van klimaatverandering in twijfel te trekken, dus wordt er maar lustig op de boodschapper geschoten. Alle middelen lijken goed te zijn om maar niet naar de ongemakkelijke waarheid te moeten luisteren. Maar de feiten gaan niet weg. De aarde warmt op. Bij ongewijzigd beleid zelfs tot 6°C. Wat we al doen, is dus lang niet genoeg. Laat die boodschap vooral niet verloren gaan in deze stortvloed aan reacties.

(Mathias Balcaen is filosoof,  jeugdwerker en parlementair medewerker voor Groen)

VRT NWS wil op vrtnws.be een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat over actuele thema’s. Omdat we het belangrijk vinden om verschillende stemmen en meningen te horen publiceren we regelmatig opinieteksten. Elke auteur schrijft in eigen naam of in die van zijn vereniging. Zij zijn verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst. Wilt u graag zelf een opiniestuk publiceren, contacteer dan VRT NWS via moderator@vrt.be.

Meest gelezen