We verkijken ons op een wij-zij-verhaal - Bieke Verlinden

Terwijl de hogere middenklasse gretig dweept met de schone schijn, knagen wurglasten en een torenhoge hypotheek gedwee aan haar superioriteitsgevoel. Gefrustreerd in de eigen hoogmoed voelt de middenklasser zich permanent tekortgedaan. Misnoegd waant hij zich buitengesloten van een maatschappij die enkel voor anderen kiest, nooit voor hem.

De logica van ‘ik betaal belastingen, maar ik krijg er nooit iets voor in de plaats’ trekt zich absurd ver door. Zo zal bijvoorbeeld ook dit jaar bij de eerste hevige sneeuwval de gemeente beschimpt worden door hard geroep van boven op de totaal fout verkavelde villaberg. ‘Dat het toch schandalig is dat de reinigingsdienst daar nooit de sneeuw komt ruimen.’ Vanuit een gevoel van tekortgedaan worden verliest men het algemeen belang uit het oog en verdraait men het zelfs naar kwade trouw. Dat bij noodweer prioriteit gegeven wordt aan de hoofdwegen en de omgeving van scholen, bedrijfsterreinen en fietspaden wordt haast vanzelfsprekend geïnterpreteerd als oneerlijke voortrekkerij ten voordele van de uitgebreide sociale huisvesting gelegen langs steenwegen en verkeersaders.

Het is symptomatisch voor Vlaanderen anno 2014. Het vertrouwen in het algemeen belang is volledig zoek, net zoals het inlevingsvermogen in andermans situatie.

Zijn die gevoelens dan onterecht? Niet altijd, neen. Het is immers totaal onredelijk dat een jonge ondernemer zich enkele maanden geen loon kan uitkeren wanneer men zijn facturen te laat betaalt, moet lenen bij vrienden om zijn bedrijfsvoorheffing te betalen en in topmaanden nauwelijks meer verdient dan zijn deeltijds werkende echtgenoot in het onderwijs. Toch gelooft hij - terecht - in zijn gepresteerde 80 urenweken. Maar is de juiste reactie in deze situatie dan echt het verlagen van het loon van zijn vrouw? Is dat het juiste offer om zijn grieven tegemoet te komen?

Zouden we niet beter kijken naar een nieuw evenwicht? Een nieuwe balans tussen arbeids- en privétijd en een nieuw evenwicht van bijdragen en herverdelen? Het huidige besparingsbeleid heeft immers veel weg van compensatiedrang. In de zoektocht naar offers hanteert men dan ook een absurde logica. Want waarom wil deze regering de ‘zuurstof’ die zij aan de ene toedient gaan halen bij een groep mensen die al helemaal geen ademruimte meer heeft? Opdat die eerste groep zich opnieuw wat meer elite kan voelen? Om de hogere middenklasse te laten pronken met de veren die ze eigenlijk niet heeft?

Is dat waar Vlaanderen voor kiest? Voor een viptentvisie die de lagere middenklasse verarmt voor het superioriteitsgevoel van de hogere middenklasse? En vergis je daarbij niet: het is slechts een gevoel. De werkelijkheid is pijnlijk anders: door de onderkant van een samenleving weg te schrapen met een woest besparingsbeleid, dreigt ook de grond onder de eigen voeten te verdwijnen.

We verkijken ons immers op een wij-zij-verhaal. Steeds vergelijkend en verongelijkt. En niemand die nog een gezamenlijk verhaal wil schrijven. Alsof niemand nog een maatschappij verkiest waar iederéén zich goed voelt en niet nagewezen wordt omwille van de gemaakte keuzes of (on)gewenste gebeurtenissen. Door te snijden in rechten en zekerheden verzwakken we alleen de eigen positie en veranderen we - afgezien van het verleggen van de armoedegrens - niets fundamenteels.

En dat er iets fundamenteel moet veranderen bewijzen die duizenden Vlamingen per jaar die sukkelen met depressie. En zeker ook die twee die effectief dagelijks uit het leven stappen. Kijk ook naar de vele burn-outs bij jonge mensen en de hevige discussies over de balans tussen arbeid en gezin. Daarom moeten we durven kiezen voor een solidaire samenleving. Een samenleving van iedereen, van ‘wij samen’ en niet één waarin Gwendolyn Rutten, in naam van de ‘individuele vrijheid’, de eeuw van het individu aankondigt. Een samenleving die partij trekt voor elkaar en die zich fundamenteel durft te herdenken zodat niet alleen een kleine groep, maar wij allemaal samen rasse schreden vooruit kunnen zetten.

De onrechtvaardigheid van de gemaakte besparingskeuzes maakt meer dan ooit duidelijk dat de fundamenten van onze samenleving liggen in een eerlijke fiscaliteit. Ons belastingssysteem is naoorlogs en moet worden herdacht. In de tijd dat het op poten werd gezet, was het een van de progressiefste systemen van de lage landen en ver daarbuiten. Maar ondertussen betaalt de gewone man procentueel bijna evenveel belastingen als pakweg Didier Bellens. 50% van 50.000 euro of van 650.000 euro blijft een groot verschil. Zeker als je ermee moet rondkomen. Daarnaast vergaren een groeiend aantal mensen inkomsten door gewoon rijk te zijn. En dat mag. Maar waarom belastingvrij? Ik geloof in een eerlijke fiscaliteit waarvan niemand de billijkheid betwist. Die niet alleen een kleine groep in onze samenleving, maar ons allen de financiële ruimte geeft om een zorgelozer en kwaliteitsvoller leven op te bouwen.

(Bieke Verlinden is SP.A-schepen van Sociale Zaken en Studentenzaken in Leuven)