De helaasheid der Belgische voetbaldingen - Frank Van Laeken

Ik moet u eerst terugvoeren naar 15 december 1995, binnenkort negentien jaar geleden. Die dag maakte het Europees Hof van Justitie brandhout van het bestaande transfersysteem in het internationale voetbal, omdat het indruiste tegen het vrije verkeer van werknemers binnen de Europese Unie en omdat het alle bestaande regels van de arbeidsmarkt met voeten trad. De tekst kreeg de naam van de modale middenvelder die de zaak vijf jaar eerder had aangespannen: het Bosman-arrest.

Jean-Marc Bosman was in de zomer van 1990 einde contract bij FC Luik. Zo gaat dat met contracten van bepaalde duur: die lopen op een bepaald moment af en dan is de werknemer vrij om te gaan en staan waar hij wil. Behalve in de toenmalige voetbalwereld: als de club twee maanden vóór het aflopen van het contract een nieuw voorstel deed aan een speler, werd dat - begrijpe wie kan! - als een nieuw contract beschouwd. Luik bood Bosman 30.000 frank (750 euro) bruto per maand, terwijl hij in de voorgaande twee seizoenen nog 75.000 frank (1.875 euro) verdiende, aangevuld met wedstrijdpremies. De speler mocht weg als er een andere club 11.743.000 frank (zo'n 293.000 euro) als transfersom op tafel zou leggen. Niet verwonderlijk dat Bosman dat niet zag zitten.

Voetballers waren in die tijd lijfeigenen, zelfs wanneer hun contract was afgelopen. Ook jeugdspelers ondertekenden een papiertje dat hen tot hun achttiende aan een club bond, zonder pardon. Getekend is getekend! 'Twelve Years A Slave', maar dan op noppen (en met minder zweepslagen).

Vanaf 16 december 1995 ging de macht van de clubs naar de spelers en, vooral, hun makelaars. Het Europees Hof van Justitie had immers geen overgangsperiode voorzien. Belgische clubs schreeuwden moord en brand: we gaan hieraan kapot, we doeken onze jeugdwerking op, we zullen onze beste spelers zien vertrekken, dat soort kreten. Van de ene op de andere dag liepen zíj geketend rond en waren het de slaven die het zweepje hanteerden, als u me die beeldspraak wilt vergeven.

In de praktijk werd onze competitie, door het wegvallen van de beperking op het aantal buitenlandse spelers, overspoeld door tweede- en derderangsvoetballers, terwijl onze eigen betere voetballers en jonge talenten de grens overstaken. In plaats van een subtopper op Europees clubniveau werd België een meeloper. Het resultaat zien we nog elk jaar in de Champions League, waar een figurantenrol het hoogst haalbare is geworden.

Spelers als Jan Vertonghen, Toby Alderweireld, Eden Hazard, Adnan Januzaj en Divock Origi - om er maar een paar te noemen van de huidige lichting Rode Duivels - vertrokken nog vóór ze in eigen land waren doorgebroken naar buurlanden, om daar op te groeien, op een hoger niveau te debuteren en uiteindelijk furore te maken.

Mooi voor onze nationale ploeg, nefast voor de kwaliteit van de eigen voetbalcompetitie. Het is de helaasheid der Belgische voetbaldingen.

In die context moet u de affaire Eyanga-Lokilo bekijken. Toen die jongen twaalf was, zag men bij Anderlecht dat hij goud in de voeten had. Dus bood de club de ouders een 'sterkmaking' aan - what's in a name! -, waarbij die zich engageerden om de knaap minstens tot zijn zestiende bij de club te houden, de minimumleeftijd om een profcontract te mogen ondertekenen. Zou hij dat doen, dan ontvingen de ouders 75.000 euro. Zou hij dat niet doen, dan moesten de ouders een dwangsom van 450.000 euro ophoesten.

Dat was de paarswitte club trouwens al eerder overkomen. Het grote talent Charly Musonda jr. vertrok tegen de zin van de bewoners van het Constant VandenStockstadion op zijn zestiende naar Chelsea, waarvoor die Engelse topclub ter compensatie 2,5 miljoen euro betaalde. Daar deed Anderlecht niet moeilijk over.

Dat doen voorzitter Vanden Stock en manager Van Holsbeeck wel tegen vader Eyanga-Lokilo die plots één miljoen euro tekengeld eist voor zijn Rode Duivel in spe, terwijl er vier jaar geleden 75.000 euro was afgesproken. Contractbreuk, voert Anderlecht terecht aan.

Kinderhandel, voert Walter Van Steenbrugge, de advocaat van de familie Eyanga-Lokilo, aan, en ook dat lijkt me terecht. Net zoals de term 'wurgcontract'. Hoe valt het ethisch en juridisch te rijmen dat jongetjes die nauwelijks hun kinderschoenen ontgroeid zijn contractueel gebonden worden?

Ook andere Belgische clubs proberen te vermijden dat hun betere talenten nog voor ze werkelijk openbloeien lucratievere oorden opzoeken. Club Brugge doet dat in de vorm van leningen: de ouders krijgen geld, dat ze niet hoeven terug te betalen wanneer hun kapoen op zijn zestiende netjes een profcontract ondertekent. Doet hij dat niet, dan moeten ze die lening terugbetalen, plus interesten. Voor wat hoort wat.

Hoe moreel verwerpelijk het handelen van Anderlecht maatschappelijk ook mag klinken, ik begrijp de demarche om naar de rechtbank te stappen wel. Niet zozeer omdat een contract meer is dan een vodje papier, maar omdat onze Belgische clubs niet op kunnen tegen de grote voetballanden, die met een pak meer euro's of ponden zwaaien en jonge talenten met het hele gezin naar het buitenland lokken. Daar krijgen papa en mama een job aangeboden en wordt zoonlief gekoesterd in een voetbalfabriek die om de zoveel jaar nieuwe Messi's uitspuwt, al vallen er nog altijd meer verhalen van mislukkingen en menselijke drama's te rapen dan van door de fans aanbeden supersterren.

Het is aan de Wereldvoetbalbond FIFA en de Europese voetbalbond UEFA om eerlijkere, versta: hogere, opleidingsvergoedingen en solidariteitsbijdragen te voorzien voor clubs uit landen die niet tot de vijf grootste voetballanden - Engeland, Spanje, Duitsland, Italië en Frankrijk - behoren. Het tegendeel gebeurt. Sinds 1 augustus van dit jaar werd de vergoeding van 75.000 euro per opleidingsjaar tussen de 12 en 16 jaar, maximaal 375.000 euro, teruggeschroefd naar 10.000 euro voor de eerste vier jaar en 75.000 euro voor het vijfde. Voor een jonge speler die vertrekt ontvangt een club voortaan dus nog maar 115.000 euro. Als die speler al op zijn vijftiende zijn koffers pakt, is dat zelfs maar 40.000 euro. In beide gevallen bedraagt het 'verlies' 260.000 euro. De rijken à la Manchester City, Manchester United, Chelsea en Arsenal lachen in hun vuistje, terwijl de middenklassers moeizaam proberen te overleven, waar hebben we dat nog gehoord?

Ons land moet er zich bij neerleggen dat het in het clubvoetbal geen eersteplansrol meer zal kunnen spelen: daarvoor zijn de commerciële belangen te veel verschoven naar de Top 5-landen (ik heb het voor alle duidelijkheid niet over de Rode Duivels; die kunnen het mits de komst van een bekwame bondscoach best ver schoppen op EK's en WK's). Ons land en onze clubs moeten er zich zeker niet bij neerleggen dat ze niet alleen ongelijke maar ook oneerlijke concurrentie krijgen.

Misschien moeten onze clubs nu maar eens naar het Europees Hof van Justitie van stappen om een, ik zeg maar wat, Van Holsbeeck-arrest af te dwingen? En welke rol kan het Europees Parlement, waarin enkele voortrekkers van een eerlijkere voetbalwereld actief zijn, spelen? Iets voor Ivo Belet?

Hoe moet Jason zich intussen voelen? Zijn naam staat in grote letters in de krant, hij wordt geassocieerd met een op geld beluste vader die zich, verblind door de dollartekens in zijn ogen, met maffiose chantagepraktijken inlaat en er maar niet in slaagt om een buitenlandse club te vinden voor hem. Voetballen is er even niet bij, de schoenen hangen tijdelijk aan de haak. En dat allemaal omdat papa in het diepst van zijn gedachten al zijn eigen familienaam, Eyanga-Lokilo, in de trofee van wereldvoetballer van het jaar gegrift ziet staan.

Grootheidswaanzin heeft al vaker onschuldige slachtoffers gemaakt. En hebzucht is van alle tijden.

(Frank Van Laeken is freelance journalist)