Naar een nieuwe missie voor de VRT - Bart Van der Leenen
Echter, in vrijwel alle discussies - ook deze die momenteel gevoerd worden tussen de beleidsmakers en het management - staan „kijkcijfers” en „bereik” centraal als maatstaf voor het succes (en de dotatie) van de VRT. Ik denk dat we daar dringend van af moeten.
De legitimiteit van VRT-subsidiëring
Belastingen betalen is een noodzakelijk kwaad waarmee we broodnodige projecten van algemeen belang financieren. De legitimiteit om de belastinginkomsten te gebruiken voor openbare werken, gemeenschapsprojecten of huizen als de VRT wordt beantwoord door het antwoord op de vraag of er naast de overheid ook andere partijen zijn die kunnen of willen betalen.
Om het concreet te maken: aangezien quasi niemand uit eigen beweging en kosten onze wegen zal herstellen of minderbedeelden onderdak zal geven, is het niet meer dan normaal dat we solidair belastinggeld besteden om een betere samenleving te creëren. Omgekeerd zou het onverantwoord zijn onze belastingen uit te geven aan het bouwen van winkelketens of het oprichten van taxibedrijven, terwijl voldoende privé-initiatieven gelijkwaardige alternatieven bieden. Juist?
Een nieuw medialandschap
Trekken we dat principe even door naar de VRT, dan was het vòòr 1989 (de start van de eerste Vlaamse commerciële zender) niet meer dan logisch dat een breed scala aan programma’s beschikbaar werd gesteld aan de Vlaming. Van inhoudelijk diepgaand tot oppervlakkig entertainment, alles kon legitiem op de buis. Er was nu eenmaal geen Vlaams alternatief. Maximaal bereik (kijkcijfers) was dan ook de logische maatstaf voor succes: wegens het ontbreken van alternatieven was het een nobele en maatschappelijk relevante demarche om zoveel mogelijk bevolkingsgroepen te bereiken met een breed scala aan programma’s.
Vandaag heeft de Vlaming echter de keuze uit zowat 30 verschillende zenders die Vlaamstalige content aanbieden. Blijven vasthouden aan het principe dat de VRT een breed bereik moet garanderen lijkt mij alvast niet meer compatibel met bovenstaande subsidie-redenering: populaire films, platvloers entertainment, populaire muziek allerhande, het zoveelste kookprogramma, laagdrempelige quizzen, … heel wat mainstream formats zijn vandaag in overvloed beschikbaar, ook zonder de VRT. Dergelijke programma’s met openbaar geld subsidiëren - en daarmee bovendien andere commerciële werkgevers beconcurreren met ongelijke wapens - lijkt mij alvast weinig maatschappelijk relevant.
Snoeien dan maar?
Op basis van bovenstaande redenering lijkt het alvast weinig zin te hebben de VRT verder te subsidiëren. Maar niets is minder waar. In haar missie en waarden vinden we woorden als versterken, verdiepen, kwaliteit, transparantie, creativiteit, innovatie en objectiviteit. En laat dit nu net een verzameling waarden zijn die sterk onder druk staan in onze Vlaamse samenleving. In tijden waarin populisme hoogtij viert, berichtgeving steeds vaker commercieel beïnvloed wordt, eenheidsworst de maatstaf dreigt te worden en steeds minder kritische vragen worden gesteld, is de nood aan een onafhankelijk en meerwaarde biedend tegengewicht nooit zo groot geweest. En de VRT is het medium bij uitstek om Vlamingen die meerwaarde te bieden.
Van aantallen naar aanvullen
Ik pleit voor het aanpassen van slechts één zinnetje in de missie van de VRT: van “de opdracht een zo groot mogelijk aantal mediagebruikers te bereiken” naar “de opdracht de hiaten in het media-aanbod aan te vullen”. Dat ene zinnetje wijzigen geeft meteen een nieuwe maatschappelijk relevante opdracht aan de VRT: een omroep die niet langer concurreert met gelijk(w)aardige content, maar integendeel een waardevolle aanvulling biedt op de hedendaagse vraag naar Vlaamse mediacontent.
Combineren we deze nieuwe opdracht met een noodzakelijke reeks nader te bepalen voorwaarden (minimumbereik, objectiviteit, kwaliteitseisen, …), dan opent zich een weelde aan vooralsnog ontbrekende content, afgestemd op zowel zeer specifieke als brede doelgroepen. Content die een concrete, doordachte en meerwaarde biedende aanvulling garandeert op wat door andere mediakanalen over het hoofd of als niet lucratief wordt gezien.
Een nieuwe definitie voor het succes van de VRT
Het succes van de VRT moet dan afgewogen worden op basis van de mate waarin ze erin slaagt om kwalitatieve alternatieve content met meerwaarde te genereren en niet langer op basis van harde kijkcijfers, bereik of een waarderingsmonitor van de gemiddelde Vlaming.
Als je deze oefening eerlijk doorvoert, dan betekent dit zeker geen terugkeer naar een saaie BRT met een bundel programma’s waar nauwelijks een hond naar kijkt. Integendeel. Zijn er voldoende kwalitatieve series van eigen bodem? Is er volwaardige duiding bij de nieuwsheadlines? Komen sommige sporten voldoende aan bod? Is er naast het immense kookgeweld misschien nood aan nuttige info over gezond koken? Is er voldoende alternatief voor het publiek van FC De Kampioenen? Moet de openbare omroep meedingen naar voetbalrechten? Dit soort vragen durven stellen schept het potentieel de Vlaming inhoudelijk te verrijken waar anderen afhaken.
De nood is groot !
Laat mijn boodschap nu aub niet misbruikt worden door politieke dwalingen die in deze redenering een nieuw argument zien om de dotatie van de VRT nog meer in vraag te stellen. Integendeel! Ik ben ervan overtuigd dat de nood aan alternatieve, aanvullende en kwalitatieve content nog nooit zo groot is geweest als vandaag. Steeds meer Vlamingen snakken naar een volwaardig tegengewicht tegen populaire formats die vervlakking promoten, naar een bredere kijk op de échte wereld en naar onafhankelijke berichtgeving die de ogen van hun kinderen terug opent. Zelfs met een stevig minimumbereik per format vermoed ik dat twee zenders onvoldoende zullen zijn om de hiaten van vandaag aan te vullen.
Als we na enkele jaren investeren merken dat de VRT heeft bijgedragen tot een inhoudelijk rijker, economisch sterker en slimmer Vlaanderen, dan is dit onze subsidies dubbel en dik waard geweest. Laten we dus stoppen met kijkcijfers, bereik en concurreren met ongelijke wapens, maar laat ons de programma- en nieuwsmakers van de VRT inzetten waar ze zo ontzettend goed in zijn: versterken, verdiepen, kwaliteit, transparantie, creativiteit, innovatie en vooral héél veel objectiviteit.
Succes jongens !
(De auteur is zaakvoerder van de communicatiebureaus Whizpr & Outofthecrowd.)
VRT NWS wil op vrtnws.be een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat over actuele thema’s. Omdat we het belangrijk vinden om verschillende stemmen en meningen te horen publiceren we regelmatig opinieteksten. Elke auteur schrijft in eigen naam of in die van zijn vereniging. Zij zijn verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst. Wilt u graag zelf een opiniestuk publiceren, contacteer dan VRT NWS via moderator@vrt.be.