Welk leger voor een dag van morgen? - Alexander Mattelaer
Wanneer er moeilijke keuzes gemaakt moeten worden is het altijd nuttig om even de uiterste opties naast elkaar te leggen en hun implicaties op lange termijn te schetsen. De kern van dit debat heeft namelijk meer met de belangen van verschillende generaties te maken als met de relatieve prioriteit van verschillende overheidsfuncties.
Waarvoor dient defensie eigenlijk?
De krijgsmacht is eigenlijk de familiale verzekeringspolis van onze samenleving: klaar om bij te springen wanneer het echt mis gaat. Een vliegtuig wordt gekaapt? De F16s stijgen op. Landgenoten in nood in het buitenland? De para’s staan klaar. Een ramp die de politie of civiele bescherming te boven gaat? Versterking is onderweg.
Defensie is de nachtwacht tijdens de winter van de geschiedenis. Ze vervult bovendien een vitale economische functie in het creëren van werkgelegenheid en het stimuleren van spitstechnologie.
Hoeveel mag of moet dat kosten?
Deze vraag heeft alles te maken met wat voor een verzekeringspolis we als samenleving willen. Maar omdat het over maatschappelijke infrastructuur gaat, bekijken we dit best over een hele lange termijn.
De trend is duidelijk. Onze nationale defensie-inspanning is reeds meer als dertig jaar aan het dalen, van meer dan 3,35% tot onder 1% van het bruto binnenlands product. En teneinde zo min mogelijk personeel te laten afvloeien is over diezelfde periode de ruimte voor investeringen bijna helemaal opgedroogd (vorig jaar bedroeg deze nog slechts 2,8%). En precies zoals het debacle inzake onze energiebevoorrading aantoont, creëert een dergelijke nalatigheid om te investeren enorme risico’s in de toekomst.
Indien deze trend zich doorzet, dan zal defensie zich in de komende twintig jaar onherroepelijk omvormen tot een heruitgave van wat vroeger de rijkswacht was: een personeelskorps uitgerust met voertuigen en lichte wapens. Dit kan perfect, maar het betekent ook een dramatisch terugschroeven van onze collectieve veiligheidspolis. In dit scenario slinkt de operationele ‘productiecapaciteit’ van defensie namelijk zienderogen, niet alleen in aantallen maar ook in functionele reikwijdte. Dit heeft negatieve implicaties voor de diplomatieke positie van ons land, onze industriële expertise en uiteindelijk het welzijn van alle burgers.
Ander scenario
Er is echter ook een andere optie mogelijk. We kunnen kiezen voor een breed inzetbare krijgsmacht van bescheiden omvang. Dit is behouden wat we nu hebben en tevens vooruitblikken op nieuwe uitdagingen zoals cyberveiligheid.
Dit vereist in de eerste plaats een gezond evenwicht tussen personeelsuitgaven en investeringen in uitrusting. Daarnaast vergt deze omslag minstens een stabiel budgettair kader en een geleidelijke convergentie naar het Europese gemiddelde teneinde onze internationale engagementen te vrijwaren. Dit stelt onze defensieplanners in staat om de verschillende behoeften van de krijgsmacht uit te balanceren tot een coherent geheel en de motivatie van het personeel te herstellen. In dit scenario gunnen de beleidsmakers van vandaag de generatie van morgen de ruimte om later hun eigen keuzes te maken.
Geen overbodige luxe
De timing voor een dergelijke budgettaire koerswijziging valt natuurlijk slecht. Maar zien we een veilige en stabiele wereld om ons heen? De geografische periferie van Europa staat reeds in lichterlaaie. Misschien nog veel erger is dat de economische crisis het risico op Europese desintegratie doet toenemen. Dit is voor ons land het echte nachtmerriescenario.
De vraag is dus of we alles laten betijen in de hoop dat dit alles ons niet raakt of we onze toekomst proberen zelf vorm te geven. We kunnen namelijk kiezen of nalaten om de Europese veiligheid versterken en in te zetten op economische relance. Bij het bereiken van beide doelstellingen speelt defensie een sleutelrol.
De critici hebben natuurlijk op één punt gelijk: we kunnen dezelfde euro’s maar één keer uitgeven. Maar als we deze budgettaire competitie op lange termijn bekijken, dan zien we dat ons maatschappelijke uitgavenpatroon van vandaag ten koste gaat van de generatie van morgen.
Jongeren kijken nu aan tegen weinig bemoedigende trends: duurder onderwijs, werkeloosheid, hogere belastingen, minder pensioen en een onveiligere wereld. Elke volgende regering moet dus prioriteiten stellen en evenwichten zoeken. Vanuit dit perspectief is de keuze voor een breed inzetbare krijgsmacht geen overbodige luxe – het is een kwestie van vooruitzien.
(Prof. Dr. Alexander Mattelaer is ‘Acting Academic Director Institute for European Studies (IES)’ aan de VUB)
VRT NWS wil op vrtnws.be een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat over actuele thema’s. Omdat we het belangrijk vinden om verschillende stemmen en meningen te horen publiceren we regelmatig opinieteksten. Elke auteur schrijft in eigen naam of in die van zijn vereniging. Zij zijn verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst. Wilt u graag zelf een opiniestuk publiceren, contacteer dan VRT NWS via moderator@vrt.be.