Van ramp tot oorlogsmisdaad - Erik De Soir

Vanop een camping in de Landes, hoofdzakelijk bevolkt door Nederlandse families die zwaar aangeslagen zijn door het plotse en onvoorstelbare verlies van bijna 200 landgenoten, lees ik sinds 18juli elke ochtend met ontzetting de Nederlandse kranten. Het voelt vreemd aan om ongestoord met Nederlandse vrienden te dollen aan het zwembad. Een rouwregister zou hier meer op zijn plaats zijn.
opinie
Opinie

De hele wereld als getuige

Het is nieuw voor me om ’s ochtends met ingehouden adem De Telegraaf of De Volkskrant te lezen. Het is niet zomaar een ramp: slachtoffers vielen er in alle leeftijden en in alle lagen van de bevolking. Vermaarde academici en ervaren reizigers, maar ook vooral hele gezinnen die weggerukt werden uit het leven. Naarmate de uren vorderden werd de omvang van deze tragedie duidelijker en de berichten op de sociale media driester. Kinderen die er de dag voordien nog op stonden dat hun knuffel mee op het vliegtuig ging, hebben het gelukkig nooit moeten aanschouwen dat triomferende militieleden ze als een trofee in de lucht staken. Onterende foto’s van (resten van) slachtoffers tussen hun geplunderde bagage in.

Verlaten in een desolaat landschap. Sommige rampen halen het beste in de mens boven: moed en volharding. Deze ramp, die steeds meer op een ondoordachte oorlogsdaad lijkt, brengt de mens terug tot op het laagste niveau. Respect voor de overledenen is in een oorlogsgebied relatief. Hier is de hele wereld getuige van en dit kan nooit meer goed gemaakt worden. Een extra klap in het gezicht van de families die nog maar amper beseffen wat hen overkomt.

De waarheid als startpunt

 De verwerking zal er alleen nog moeilijker door worden. Een ongeval kan je leren aanvaarden. Dit soort taferelen staat voorlopig in ons collectief geheugen gegrift. De krantenartikels zijn vlijmscherp en een klinken eensgezind: walgelijk of laf om op deze wijze onschuldige slachtoffers te maken. Iedereen gaat er immers van uit dat het vliegtuig hoe dan ook uit de lucht gehaald is door een raket. Een (terecht) strijdvaardige Eerste Minister Rutten wil de waarheid achterhalen.

De volledige waarheid over de oorzaak en ware toedracht van een ramp kan echter niet alleen voor duidelijkheid en opluchting zorgen bij de getroffenen, maar klieft ook als een dubbel snijdend zwaard in de wonden van de getroffen families. De busramp in Sierre is daar een voorbeeld van, al durf ik daarover in de aanblik van deze hel nog nauwelijks praten. Nochtans is er geen andere denkbare start voor een verwerkingsproces, Wat er met deze vlucht gebeurde, moet ooit volledig aan het licht komen, getuige daarvan de reacties van sommige familieleden van de vlucht 007 die ruim 31 jaar geleden boven de Sovjet-Unie uit de lucht geschoten werd door een K-5 raket.

Elke ramp haar eigen codenaam

Elke ramp krijgt in de daaropvolgende dagen een symboolnaam of iconische afkorting. De lettercombinatie MH17 staat intussen voor een soort onvermijdbare afkorting van groot onheil, zoals de code “9/11”op ieders lippen is gebrand. De hele wereld voelt zich intussen betrokken partij bij het conflict in Oekraïne. Nederland als geordend land, nog nagenietend van de roes van het succes van de Oranje-spelers in de Wereldbeker, is ineens ongemeen hard betrokken bij een conflict in een stuk wereld dat nog de sporen draagt van het uiteengevallen Sovjetimperium.

Indien deze vlucht van Malaysian Airlines daadwerkelijk door een raket uit de lucht werd geschoten, stierven er na WOII nooit meer Nederlanders in één klap, door toedoen van oorlogstuig, als in deze vliegramp. Dan wordt de ramp een oorlogsmisdaad. Iedereen vraagt zich af hoe beschermd passagiersvliegtuigen nog zijn in deze wereld vol gepolariseerde conflicten. Was het neerschieten van dit vliegtuig echt een misverstand? Passagiers die slachtoffers werden omdat ze zich op het verkeerde moment op de verkeerde plaats bevonden. Een verkeerd gelopen Identification Friend of Foe – procedure, van strijders die met gesofisticeerd wapentuig leerden werken, maar te weinig vernuft aan de dag legden om collateral damage te vermijden?

Wat als onschuldige passagiers van lijnvliegtuigen plots ook als pasmunt zouden zijn bij het overvliegen van brandhaarden in het Midden-Oosten of Afrika? Als niet alleen terreur van extremisten ons in het hart kan treffen, maar we ook verbonden geraken met elke oorlog, dan wordt de grens tussen gewelddadige conflicthaarden en ons thuisland – passagiersvliegtuigen en ambassades inbegrepen – steeds grijzer.

De impact van deze ramp: I = VRM²

De impact van deze ramp is in Nederland enorm. Jammer genoeg niet alleen door de enorme tol aan onschuldige levens maar ook volgens andere maatstaven. Volgens de wet van impact van rampen (I), is de magnitude van een ramp namelijk in te schatten volgens het product van de factoren verwijtbaarheid (V), maatschappelijke relevantie (R) en mediageniekheid in het kwadraat (M²). De sociale media zijn in deze tijd namelijk ook een betrouwbare barometer van de impact van een ramp. Ze volgen jammer genoeg ook geen enkele deontologische code en zijn het strijdtoneel van desinformatie en propaganda.

In termen van verwijtbaarheid wijzen momenteel verschillende partijen elkaar nog steeds met de vinger. Tevens is het duidelijk dat deze tragedie te vermijden was. In het licht van de aanslepende oorlog in Oekraïne is dit gebeuren de dramatische climax van de onmacht of onwil van grote mogendheden om nutteloos bloedvergieten te stoppen. En jammer genoeg is een drama als dit, waarin de gruwel een ongekend hoogtepunt bereikt, een hapklare brok voor de media.

Wie verliest? De talloze getroffenen wiens leven voortaan in twee gedeeld is: voor en na de vlucht M17.

(Erik De Soir is traumapsycholoog.)
 

VRT NWS wil op vrtnws.be een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat over actuele thema’s. Omdat we het belangrijk vinden om verschillende stemmen en meningen te horen publiceren we regelmatig opinieteksten. Elke auteur schrijft in eigen naam of in die van zijn vereniging. Zij zijn verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst. Wilt u graag zelf een opiniestuk publiceren, contacteer dan VRT NWS via moderator@vrt.be.

Meest gelezen