4. N-VA mist afspraak met de geschiedenis - Bart Maddens

Het was dan ook een nogal vertwijfelde Bart De Wever die gisteren op het VRT-debat uitriep: ‘niets in mijn programma is te nemen of te laten’. Ondanks haar electorale triomf is de N-VA inderdaad niet in een positie om breekpunten te formuleren. De partij zal integendeel op beide knieën moeten smeken bij CD&V om mee te mogen regeren. Pijnlijk.

De N-VA-blauwdruk voor confederalisme kan alvast worden bijgezet in het Archief en Documentatiecentrum voor het Vlaams-Nationalisme. Maar er is meer. Bij monde van Mark Eyskens formuleerde CD&V gisteren een eerste belangrijke voorwaarde aan de N-VA. De partij moet bereid zijn om de omstreden zesde staatshervorming loyaal uit te voeren. Het is een bekommernis die Kris Peeters al eerder formuleerde. CD&V is er als de dood voor dat een door de N-VA gedomineerde Vlaamse regering stokken in de wielen zal steken van de zesde staatshervorming.

Die staatshervorming mag dan al geen thema geweest zijn in de campagne, toch zal die een cruciale rol spelen bij de regeringsvorming. Als gevolg van de verbrokkelde bevoegdheidsoverdrachten wordt de uitvoering van de staatshervorming een bijzonder complexe en delicate onderneming. Er moeten niet minder dan 26 samenwerkingsakkoorden worden afgesloten tussen de Vlaamse regering en de andere overheden. De traditionele partijen vrezen dat de N-VA dat zal gebruiken als een hefboom om bijkomende bevoegdheidsoverdrachten af te dwingen.

De chaotische en versnipperde bevoegdheidsverdeling maakt ook dat het politieke systeem na de zesde staatshervorming maar zal kunnen functioneren wanneer de verschillende overheden nauw samenwerken met elkaar. In de praktijk zal dat betekenen dat het federale niveau dominant blijft. De autonomie van de deelstaten zal in veel opzichten schijn blijken te zijn. Zal de N-VA zich hier zomaar bij neerleggen? Het is begrijpelijk dat de traditionele partijen levensgrote twijfels hebben daarover.
 

En dan is er nog de nucleaire fall-out van de zesde staatshervorming: de afwikkeling van de akkoorden van Sainte-Émilie (het akkoord tussen de Franstalige partijen om het Brusselse en het Waalse beleid inzake kinderbijslagen en gezondheidszorgen maximaal te harmoniseren en daardoor de Brusselse Vlamingen in te lijven in de Fédération Wallonie-Bruxelles), het operationeel maken van de Communauté Métropolitaine de Bruxelles, de onvermijdelijke vraag naar een herfinanciering van de kinderbijslag in Brussel…

En dan zwijgen we nog over de taalarresten van de tweetalige Kamer van de Raad van State die als een zwaard van Damocles boven de Vlaamse regering hangen. Want de kans bestaat dat de Raad van State de Vlaamse regering ertoe zal verplichten om de omzendbrief-Peeters te herzien. Al bij al is dit een explosief communautair mengsel dat gemakkelijk tot ontploffing zou kunnen komen met de N-VA in de Vlaamse regering.

Daarbij komt dat de bijzondere wetten ter uitvoering van het institutioneel akkoord voor een stuk haastwerk waren. Het is goed mogelijk dat er in de komende legislatuur reparatiewetgeving nodig zal zijn, die dan weer een bijzondere meerderheid zal vergen in de Kamer én de Senaat. Een centrum-rechtse federale regering zonder meerderheid langs Franstalige kant zal dit zeker niet kunnen. De buitengesloten linkse Franstalige partijen zouden hieraan nooit meewerken.

Een federale tripartite zou weliswaar een meerderheid hebben in beide taalgroepen (in de Kamer én in de Senaat) maar net geen tweederdemeerderheid. Misschien zal men daarvoor opnieuw een beroep kunnen doen op Groen en Ecolo. Dat zal voor de traditionele partijen alvast een veel aantrekkelijker scenario zijn dan het heronderhandelen van de staatshervorming met de N-VA.

De N-VA staat nu voor een aartsmoeilijk dilemma. Als de partij wil meeregeren, dan zal ze zelf een traditionele partij moeten worden. Met de leeuwenvlaggen op het overwinningsfeest is al komaf gemaakt. Maar nu zullen ook de communautaire eisen moeten worden opgeborgen, samen met het grootste deel van het sociaal-economische programma. Want als de N-VA ook maar een klein beetje moeilijk doet bij de onderhandelingen, dan wenken vijf jaar oppositie.

Hoe dan ook zal de N-VA de komende weken een zeer delicate evenwichtsoefening moeten maken. De kans dat de partij op alle niveaus opzij wordt gezet is groot, en dat beseft men maar al te goed. Misschien moet de grootste zorg van de N-VA nu zijn om niet opnieuw, zoals in 2011, de perceptie te creëren dat de partij zichzelf buitenspel zet door haar onverzettelijke houding bij de onderhandelingen. Dus zal de partij blijk moeten geven van een zekere toegeeflijkheid. Maar als de N-VA daar te ver in gaat, en toch uit de boot valt, dan zullen die toegevingen de partij vijf jaar lang blijven achtervolgen en het oppositiewerk bemoeilijken.

Zoveel is duidelijk: veel politici zullen zich de komende weken wat gelukkig prijzen dat ze niet in de schoenen staan van Bart De Wever.
 

(Bart Maddens is politoloog aan de KULeuven.)