Stem niet blanco! - Dries Deweer

Dat hij zijn politieke verantwoordelijkheid als burger zou ontlopen, dat kan niemand hem verwijten. Met zijn befaamde auto-interviews van toppolitici heeft hij aan die verantwoordelijkheid een zeer creatieve en relevante invulling gegeven. Zijn publieke keuze om blanco te stemmen roept echter vragen op.

Een eerste probleem ligt in de impliciete legitimering die zijn boodschap bevat voor iedereen die van plan is zondag blanco te stemmen. Veel van die mensen doen dat immers niet als weloverwogen uitkomst van een analyse van de partijen en kandidaten die zich verkiesbaar stellen. Waar nog met pen en papier wordt gestemd hebben ze de mogelijkheid om een mooie tekening te maken, maar op een stemcomputer rest alleen een blanco stem voor de burger die het allemaal niets kan schelen maar te gezagsgetrouw is om gewoon thuis te blijven.

Sommigen bazuinen daarbij ook rond dat de politiek hen gestolen kan worden, vaak gepaard met een vloek en een zin met als onderwerp “zakkenvullers”. Dat soort cynisme moet – op zijn zachtst gezegd – niet aangemoedigd worden. We hebben allemaal het geluk te delen in de vrijheid van een democratische rechtsstaat. Die democratie is echter geen vanzelfsprekendheid.

Er zijn voorbeelden genoeg in de wereld die een algemene wetmatigheid illustreren, namelijk dat ongecontroleerde macht corrumpeert. In een democratie is die controle op de macht afhankelijk van de burgers en bijgevolg een verantwoordelijkheid van elk van hen. Blanco stemmen uit onverschilligheid mag dan wel wettelijk gezien oké zijn, moreel gezien is het een flagrante miskenning van maatschappelijke verantwoordelijkheid. In ruil voor onze vrijheid is het echt geen grote moeite om na te gaan wie het waard zou kunnen zijn in onze naam politieke macht te krijgen.

Dat Bear Grills onverschillig zou zijn, klopt natuurlijk niet. Hij heeft bijzondere inspanningen gedaan om de politici en hun standpunten te leren kennen. Ook een bewuste blancostemmer zoals hij durf ik echter een paar bedenkingen overmaken, los van de evidente opmerking dat hij zichzelf politiek buitenspel zet.

Zeker in campagnetijden kunnen we ons inderdaad beklagen over politieke spelletjes. Dat doet ons ook terugdenken aan de 541 dagen regeringsonderhandelingen, waarbij het dikwijls dergelijke spelletjes waren die de boel vertraagden. Dat dit frustraties opwekt is begrijpelijk; minder begrijpelijk is het dan om zelf te vervallen in het gebrek aan compromisbereidheid dat we de politici konden verwijten.

Het is immers noodzakelijk te beseffen dat er nooit een partij of kandidaat zal zijn die onze persoonlijke perfect match is. Als geen enkele partij of kandidaat het waard lijkt om je stem te krijgen, dan ben je wellicht op zoek naar de politicus of politica van je dromen. Politiek bedrijven kan niet zonder de handen vuil te maken. Ook ons stemgedrag ontsnapt daar niet aan. Zelfs de meest fervente partijmilitant zal het dikwijls oneens zijn met de koers van zijn partij.

Toegegeven, de particratie en de daaruit volgende geringe vrijheid van individuele politici maakt de zaak nog lastiger, maar ook als we abstractie maken van partijdiscipline zullen we onmogelijk een kandidaat vinden die volledig denkt en handelt zoals wij het zouden willen. Wanneer we een bepaald bolletje kleuren, werken we sowieso ook mee aan zaken waar we niet achter staan. Elke kiezer maakt een compromis met zichzelf over wat de maatschappij het meest vooruit brengt, een afweging van welke elementen het zwaarst moeten doorwegen in de keuze, een oordeel over wat je desnoods als de minst slechte keuze beschouwt. Blanco stemmen is in dat opzicht de individuele variant van een koppige blokkeringspolitiek.

Bovendien moeten we ons ook afvragen of we niet te veel verwachten van politici. We leven in een complexe, geglobaliseerde wereld, waar bijzonder veel maatschappelijke fenomenen ontsnappen aan de greep van de politiek als geheel en de nationale politiek in het bijzonder. Geen enkele politicus kan de klimaatopwarming, de jongerenwerkloosheid of de migratieproblematiek oplossen in een vingerknip.

Toch lijken we dat al te vaak te verwachten. Over gans Europa werden de regeringspartijen afgestraft voor de economische crisis. Nochtans is het weinig rationeel te denken dat al die regeringspartijen de crisis hadden veroorzaakt en/of een slechtere aanpak verdedigden dan de oppositiepartijen.

Frustraties zijn zelden een goede raadgever en ze komen dikwijls voort uit al te hoge verwachtingen. Politiek is de kunst van het haalbare. Ook als burgers moeten we dat accepteren. We mogen en moeten hoge eisen stellen aan onze politici, maar we moeten beseffen dat het geen superhelden zijn. Wie uit frustratie blanco stemt, gelooft misschien in sprookjes.

Het mag duidelijk zijn dat ik zondag niet blanco zal stemmen en dat ik hoop dat zo veel mogelijk mensen ook durven een keuze maken. Bij deze dus een warme oproep om ons als burgers te gedragen zoals we dat ook van onze politici verwachten: kritisch, maar ook constructief.

En als er na rijp beraad nog steeds niemand is die u uw stem wilt geven, dan blijft er een zeer valabel alternatief voor die blanco stem over: stap zelf de politiek in. Bij dezen een suggestie voor Bear Grills, al dan niet bij ROSSEM.

(Dries Deweer is politiek filosoof. Hij is als aspirant van het Fonds Wetenschappelijk Onderzoek – Vlaanderen verbonden aan het Hoger Instituut voor Wijsbegeerte van de KU Leuven.)