Ondertussen bij VTM ... - Bart Maddens

Zijn ophefmakende verklaring op het VTM-journaal van gisteren, bij Stef Wauters, kwam dan ook nauwelijks als een verrassing. Het is logisch dat Peeters nu openlijk aanstuurt op een Vlaamse coalitie zonder de N-VA. Op die manier lijkt De Wever zichzelf helemaal buitenspel te hebben gezet. Dit versterkt alleen maar de indruk dat hij de trappers wat kwijt is. Misschien heeft dat te maken met zijn gezondheidsproblemen en de stress als gevolg van de recente doodsbedreigingen aan zijn adres.

Maar volgens anderen gaat het hier om een uitgekiende strategie. Met zijn straffe uitspraken zou De Wever de aandacht willen afleiden van een aantal interne problemen in Antwerpen. Zoals bekend werd vorige week nog een topambtenaar van de stad aangehouden op verdenking van fraude. En ook in andere opzichten dreigt de tragische affaire van de CO-vergiftiging in een school van Borgerhout….

Oeps… Foutje gemaakt. Ik verwarde even fictie en realiteit. Hoe gênant. Gelieve wat voorafgaat nog eens te herlezen en ‘Bart De Wever’ te vervangen door ‘Bert Coenen’, en ‘Kris Peeters’ door ‘Willem Vermaelen’. Dat is dan meteen rechtgezet. De kiezer zal toch niet zo dom zijn zeker om dezelfde fout te maken en de VTM-serie Deadline 25/05 te verwarren met de echte campagne? Tenslotte verschijnt op het einde van elke aflevering netjes de mededeling : “Het programma is volledig fictief. Elke overeenkomst met bestaande personen, bedrijven of gebeurtenissen berust op louter toeval.” Daarmee is elke twijfel weggenomen.

Maar toch. Het is bijna onmogelijk om naar Bert Coenen te kijken zonder voortdurend aan Bart De Wever te denken. Peter Van Den Begin slaagt er wonderwel in om De Wever’s manier van doen en van spreken na te bootsen (ook al is de fysieke gelijkenis tussen beide niet zo groot). Via allerlei kleine details doen de programmamakers er alles aan om de politieke realiteit zo dicht mogelijk te benaderen. Zo gelijken de VDU-affiches verdacht sterk op die van de N-VA, net zoals het logo. En er wordt voortdurend verwezen naar echte feiten. Een paar afleveringen terug maakte Bert Coenen bijvoorbeeld allusie op het incident met de leeuwtjesdas bij het bezoek van koning Filip aan Antwerpen. Bovendien wordt alles op de echte locaties gefilmd, zoals het stadhuis van Antwerpen, het kantoor van Kris Peeters op het Martelarenplein, of de set van het VTM-journaal.

Alhoewel de serie minder hoge kijkcijfers heeft dan de voorganger Deadline 14/10 (naar aanleiding van de lokale verkiezingen), zijn er toch gemiddeld een kleine half miljoen kiezers die de wederwaardigheden van De Wever’s fictieve alter ego volgen. Dat is niet niets. Op die manier wordt bij een niet onaanzienlijk deel van het electoraat een bepaalde sfeerschepping gecreëerd rond de campagne. Meer bepaald wordt het beeld versterkt dat deze kiesstrijd enkel en alleen rond Bart De Wever draait.

Wat dat betreft is er trouwens een opvallend verschil tussen Deadline 14/10 en Deadline 25/05. De eerste reeks ging over de strijd om het burgemeesterschap tussen Peter Van Laer (Patrick Janssens) en uitdager Bert Coenen. Toen was er sprake van een echt duel, waarbij de twee antagonisten ongeveer in dezelfde mate aan bod kwamen. In die zin kozen de scenaristen dus geen partij.

Deadline 25/05 gaat ook over een tweestrijd. Bert Coenen doet een gooi naar het minister-presidentschap en neemt het op tegen Willem Vermaelen. Maar Vermaelen/Peeters is veel minder prominent aanwezig dan Coenen/De Wever. Tot nu toe was Vermaelen niet veel meer dan een nevenpersonage dat af en toe (op een nogal geforceerde wijze) opduikt. Dat komt omdat hij als minister-president vrij ver staat van het hoofdplot, namelijk het raadsel rond de CO-vergiftiging in Borgerhout. Coenen is daar als burgemeester nauwer bij betrokken. En bovendien zoemt de reeks dit keer veel meer in op de privé-problemen van Coenen/De Wever : zijn gezondheidsperikelen, de doodsbedreigingen aan zijn adres, de vergiftiging van zijn hond… Die verhaallijn wordt geleidelijk aan dominanter, om uiteindelijk te culmineren in de (mislukte?) moordaanslag op Coenen/De Wever.

Wat dat betreft loopt de fictie vrij parallel met de werkelijkheid: in beide werelden wentelt het hele politieke universum rond de figuur van Bart De Wever. Dat is dus mooi meegenomen voor de N-VA, die als het ware vele uren gratis zendtijd krijgt in volle campagne. Maar anderzijds heeft die medaille toch ook wel een keerzijde voor de partij. Er wordt in de serie een bepaald beeld opgehangen van De Wever waar de partij weinig vat op heeft (toch niet bij mijn weten). En in één opzicht staat dat beeld wel ver van de realiteit.

Terwijl Bart De Wever al het mogelijke doet om de aandacht te verleggen van het confederalisme naar de economische thema’s, doet zijn fictieve alter-ego precies het tegenovergestelde. Coenen neemt de communautaire vlucht vooruit om de aandacht af te leiden van de andere problemen. Coenen/De Wever wordt in de serie neergezet als een communautaire hardliner. Deadline 25/05 versterkt dus het imago waar De Wever juist van af wil. Het scenario was blijkbaar al geschreven vóór de bocht van Bracke was genomen. Maar de partij staat daar natuurlijk machteloos tegenover, precies omdat het fictie is. Stel je voor dat de N-VA een persmededeling de wereld in zou sturen om te ontkennen dat de partij een referendum plant over Vlaamse onafhankelijkheid. Dan zouden ze zich enkel maar hopeloos belachelijk maken.

Zouden er echt kiezers zijn die zich laten beïnvloeden door politieke fictie? Het is een vraag die wat uit de toon valt uitgerekend op de hoogdag van de rationele kiezer. Vandaag worden immers de resultaten bekend gemaakt van ‘Rekening 14’ waarbij de financiële implicaties van de verschillende programma’s in kaart worden gebracht.

De kiezer wordt nu verondersteld om zorgvuldig na te rekenen wat dat allemaal zal betekenen voor zijn inkomen en daar dan de partijkeuze op af te stemmen. Diezelfde kiezer heeft ook al de verschillende stemtesten achter de kiezen en weet perfect welke partij het dichtst staat bij zijn persoonlijke opvattingen. Voor frivoliteiten als Deadline 25/05 blijft dan amper nog tijd over.

De kiezer die ik hier ten tonele voer staat daar diametraal tegenover. Stemtesten en Rekening 14 gaan totaal aan hem voorbij, maar hij is niet weg te slaan van Deadline 25/05. Mijn kiezer stemt uiteindelijk voor Bart De Wever/N-VA omdat hij Bert Coenen wel ‘ne toffe gast’ vindt. Dat moet zowat het toppunt zijn van irrationeel kiesgedrag. Of toch niet helemaal? Want gaat het in het stemhokje finaal niet om het vertrouwen in personen? En als Peter Van Den Begin een herkenbaar portret neerzet van de mens Bart De Wever, waarom zou het dan zo onzinnig zijn om op basis daarvan voor de N-VA te stemmen, of juist niet…

(Bart Maddens is hoogleraar politieke wetenschappen in Leuven.)