Een afkoopwet voor koffiekoeken? - Paul Quirynen

Omegadiamonds. Fraudebedrag : 2.2 miljard euro, afkoopsom: 160 miljoen euro. Miljardair Patokh Chodiev. Fraudebedrag: 55 miljoen euro, afkoopsom 23 miljoen euro. Bois Sauvage. Boetebedrag: 30 miljoen euro, afkoopsom 8.8 miljoen euro. (Cijfers Apache.be 03.12.2013)

Enkele weken geleden diende ik verzet aan te tekenen voor een pro-deo cliënt die veroordeeld was tot 3 maanden effectieve gevangenisstraf als hongerige dief van 3 koffiekoeken.

Ik heb de rechtbank gemeld dat ik het vrij vreemd vond dat één maand gevangenis werd aangerekend per koffiekoek.

Het is perfect verstaanbaar dat mensen zich soms ernstig vragen stellen over die vreemde wereld van justitie en de kloof die vaak bestaat tussen recht en rechtvaardigheid. Wie arm en weerloos is heeft nauwelijks verweer tegen het juridisch systeem, dat hard en meedogenloos kan zijn.

Geld en macht openen blijkbaar allerlei wegen en creëren blijkbaar mogelijkheden om binnen de gerechtelijke wereld mee aan tafel te zitten met beleidsmensen. Het is meer dan duidelijk dat genoemde afkoopwet ook het resultaat is van lobbywerk , vakkundig gestuurd door onder meer de Antwerpse diamantsector.

De afkoopwet is een onderdeel van de programmawet van 14.04.2011 en laat toe dat in bepaalde gevallen afstand wordt gedaan van de strafvordering in ruil voor de betaling van een geldsom. In eenvoudige woorden gezegd laat deze wet toe dat plegers van meestal financiële misdrijven een strafproces kunnen vermijden door het met geld af te kopen. In dergelijke gevallen wordt een geldsom betaald, komt er geen proces voor de correctionele rechtbank, behoudt de betrokken dader zijn blanco-strafblad en blijft er geen enkel spoor meer over van een gerechtelijk onderzoek.In plaats van witwassen van gelden zou men terzake kunnen spreken van het wegwassen van gerechtelijke onderzoeken.

De wereld van het recht zal slechts geloofwaardig worden voor de burger wanneer wetgeving performant is en een draagvlak vindt bij het merendeel van de bevolking.Wetten en procedures dienen transparant en helder te zijn, zij dienen ook aansluiting te vinden met een “ethisch rechtsgevoel” en moeten resulteren in het herstellen van verbroken evenwichten.

Het is erg vreemd vast te stellen dat zowel in de politieke als in de gerechtelijke wereld fundamentele kritiek is geuit op deze afkoopwet zowel op juridisch als op ethisch vlak. Goede wetgeving dient steeds het resultaat te zijn van een consensus binnen een samenleving, die het belangrijk vindt dat bepaalde misdrijven inderdaad vervolgd en bestraft worden. Politici noemden deze wetgeving een "last minute korting voor fraudeurs" (M.Almaci - Groen) of een duidelijk voorbeeld van "klassenjustitie" waarbij een rijkere verdachte met geld een vervolging door het gerecht kan afkopen in alle fasen van de procedure en een armere niet. (D.Van der Maelen - SPA).

Ook een gekend onderzoeksrechter had scherpe kritiek op deze afkoopwet door te stellen dat deze afkoopwet een "geschenk uit de hemel" is voor een bekende Antwerpse sector en door duidelijk te maken dat rechters, zelfs wanneer bij hen een zaak aanhangig is, zonder meer opzij geschoven worden zo er uiteindelijk toch een financieel vergelijk gevonden wordt tussen dader en openbaar ministerie.

Hoe dan ook is deze afkoopwet op een sluikse manier door het parlement geloodst en de politieke meerderheid kan niet fier zijn op haar wetgevend werk wanneer John Crombez als staatssekretaris voor fraudebestrijding, die ook voorheen deze wet bestempelde als "de beste slechte oplossing", reeds nu publiek zegt dat deze wet best wordt afgeschaft. Minister van Justitie Annemie Turtelboom heeft ook haar bedenkingen en is politiek minder dapper en duidelijk door alleen maar te stellen dat de afkoopwet reeds nu aan herziening vatbaar is.

Bij zo'n situatie is het logisch dat burgers hun vertrouwen verliezen in politici die spoedig hun eigen beleidsbeslissingen gaan verloochenen. Strafrecht mag ook geen sluis worden om de schatkist te spijzen doch dient enkel een samenleving te ordenen waardoor burgers ervaren dat éénieder medeburger gelijk en eerlijk behandeld wordt ...met een duidelijke houvast en met correcte en juiste straffen wanneer misdrijven effectief zijn gepleegd. In het verkeersrecht worden minnelijke schikkingen wel zinvol gehanteerd doch in die sector is éénieder gelijk voor de wet en zal de rechtbank onafhankelijk en onpartijdig beslissen wanneer burgers verkiezen om toch voor een rechtbank te komen.

Het is ook perfect verstaanbaar dat mensen zich zorgen maken over de wijze waarop wetten worden voorbereid en gestemd. In ethische dossiers stel je vast dat politici lijnrecht tegenover elkaar staan en gepolariseerde standpunten innemen terwijl op het terrein ervaren wordt dat mensen aldaar soms erg genuanceerd en heel menswaardig deze problemen benaderen, bijna onafgezien van hun ideologie.

Ministers binnen eenzelfde meerderheid blijven ruziën ook na een stemming van een wet zoals deze dagen nog over de verruiming van de macht van fiscale administraties of de vaudeville inzake de familienamen.Politiek willen scoren gaat helaas niet steeds samen met maatschappelijke verantwoordelijkheid.

Vele mensen ergeren zich ook terecht aan het juridiseren van de samenleving door steeds maar nieuwe regels en reglementen uit te vaardigen. GAS-boetes allerhande kunnen voor een overheid functioneel zijn doch zijn vooral een signaal dat een samenleving weinig tolerant is voor situaties die mensen met elkaar zelf zouden moeten kunnen oplossen.

Jongeren opvoeden in een sfeer van verdraagzaamheid en respect voor éénieder lijkt mij veel belangwekkender dat ambtenaren een vorm van pedagogisch toezicht verlenen. Mensen verkiezen terecht ook dat recht gesproken wordt door rechters en niet door ambtenaren die enkel maar hun eigen regeltjes willen afdwingen.

Soms is recht ook onbegrijpelijk voor de man in de straat. Het feit dat witteboordcriminelen een vergoeding krijgen wegens het tergend lang duren van een proces is wraakroepend zeker wanneer diezelfde daders zelf al het mogelijke hebben gedaan om een gerechtelijk onderzoek of proces de facto te boycotten. In een bepaalde stad was men ooit vergeten een ambtenaar opnieuw aan het werk te zetten. Gedurende al die zeven jaren was zijn loon wel doorbetaald. Wanneer het probleem zichtbaar werd kreeg de stad nog een afrekening van een advocaat over al die jaren inzake 13de maand, sociale voordelen en … nog vakantiegeld. Naar recht wellicht juist doch naar billijkheid zinloos en wraakroepend.

Ook inzake uitvoering van straffen wil de burger duidelijkheid en transparantie. De berekening van effectieve straffen lijkt soms meer op wiskundige formules dan op een verantwoorde toepassing van het strafwetboek.

De voorbije maanden waren er zeker nog allerlei gerechtelijke gebeurtenissen die door het merendeel van de burgers als schokkend werden ervaren: de afhandeling van het Fortis dossier, het systematisch verjaren van een aantal financiële dossiers, procedurefouten die leiden tot de vrijlating van mensensmokkelaars en het stilvallen van belangwekkende onderzoeken naar criminele feiten.

Heel erg betekenisvol zijn ook de alarmkreten van de magistraten zelf die eerlijk toegeven dat hun korps onvoldoende uitgerust is voor de aanpak van zware financiële dossiers of totaal ongewapend strijd moet leveren tegen computercriminaliteit.

Vandaag de dag willen mensen mee nadenken en wellicht ook inspraak binnen de wereld van justitie.Over zin en onzin van de juryrechtspraak worden ook boeiende debatten gevoerd.

Mijn overtuiging is ook dat assisenzaken maatschappelijk louterend zijn en de burgers vaak uitnodigt mee na te denken over fundamentele maatschappelijke vragen zoals corruptie, seksueel grensoverschrijdend gedrag, moord en doodslag.

Tevens is het duidelijk zichtbaar dat belangwekkende processen ook geleid hebben tot maatschappelijke hervormingen. De slachtoffers vandaag dienen de facto ‘Dutroux’ dankbaar te zijn want zijn duivels gedrag is de determinerende oorzaak dat de wetgever de situatie van slachtoffers onvoorstelbaar heeft verbeterd. Ook het proces Van Noppen heeft uiteindelijk geleid tot de oprichting van het Voedselagentschap en tot meer waakzaamheid over de veiligheid van de voedselketen. Tijdens en na het proces Van Temsche zijn er heel zinvolle dingen gezegd over de problematiek van racisme onder jongeren en op school.

Eénieder die betrokken is bij justitie deelt vandaag in de klappen. Bij gewone mensen is er argwaan en een gebrek aan vertrouwen om delicate problemen toe te vertrouwen aan rechtbanken. Dit gevoel van onbehagen is te begrijpen doch ook erg gevaarlijk omdat soms daadwerkelijk knopen inderdaad moeten doorgehakt worden en betwistingen “eerlijk en onafhankelijk” moeten kunnen worden beoordeeld door bekwame en plichtbewuste rechters. In iedere samenleving is er integere en gewetensvolle rechtspraak nodig.

Politici en beleidsmensen dienen bij het opstellen van wetgeving blijvend aandacht te hebben voor het verzoenen van de individuele rechten van alle burgers met het ruimer algemeen belang , zijnde een samenleving waar het goed is om leven voor ieder medemens, een maatschappij waar burgers hun naaste respecteren …ook hun verscheidenheid.

Gebonden door de wetgeving van het land durf ik hopen dat rechters - vrij en onafhankelijk – respectvol zullen omgaan met ieder medemens om situaties van soms brutaal onevenwicht genuanceerd te beoordelen. Uiteindelijk zullen er steeds keuzes gemaakt moeten worden om te komen tot een rechtvaardige bestraffing en tot het creëren bij slachtoffers van misdrijven van een gevoel van gerechtigheid.

Ik durf hopen dat mensen uit de wereld van justitie niet alleen blijven dromen van, maar zich ook daadwerkelijk en met bezieling blijven engageren voor een rechtvaardige samenleving en dat als horizon bij hun denken of spreken een regenboog van kleuren nooit zal verdwijnen als symbolen voor gelijkheid en vrijheid en broederlijkheid maar ook van eerlijkheid, integriteit en verdraagzaamheid.

(De auteur is advocaat - plaatsvervangend vrederechter.)