Op naar de volgende storm - Chris Steenwegen

Vandaag liggen er een aantal maatregelen op tafel, voornamelijk gebaseerd op technologische ingrepen: hogere dijken, opgespoten stranden of eilanden. Het meest in het oog springt het plan “Vlaamse Baaien”. In dat plan wordt heil verwacht van twee kunstmatige eilanden voor de kust, die zullen ontstaan door bestaande zandbanken op te spuiten voor de kust van Wenduine en Zeebrugge. Niet toevallig komt het plan uit de koker van de baggersector.

Naast de enorme kostprijs rijzen er heel wat vragen bij die plannen: welke invloed zullen ze hebben op de stromingen en op het leven in zee? Zal het zand blijven liggen? En wie gaat de onderhoudskosten financieren? Het is maar zeer de vraag of 2,1 miljard euro die het bouwen van twee eilanden zou kosten, goed besteed belastingsgeld zal zijn.

Waarom moeten we op zoek naar dure en onzekere beschermingsmaatregelen als er beproefde methodes bestaan? Door de natuur langs onze kustlijn te versterken kunnen we haar toekomst veiligstellen. Wat de kust en haar bewoners nodig hebben is een uitgewerkt langetermijnplan met ruimte voor natuurlijke bufferzones. We moeten de natuur inzetten als buffer tegen de klimaatverandering.

Meer natuur vormt niet alleen een buffer voor superstormen en overstromingen, het zorgt ook voor een mooie, aantrekkelijke regio. Ideaal voor het toerisme.

Hoe kan die natuurlijke bescherming eruit zien? Een brede, dynamische duinengordel kan het achterland beschermen. Het zand moet dan wel kunnen stuiven en hiervoor is een groot oppervlakte nodig. Een extra voordeel is dat regenwater dan in de duinen in de bodem dringt, het natuurlijke ondergrondse reservoir van zoet water voedt. Zo wordt het zout water van de zee tegen gehouden, waar ook de landbouw van profiteert. Verzilting van de bodem is nefast voor de vruchtbaarheid van het land.

Een andere maatregel is het instellen van wisselpolders, een techniek waarbij een groot gebied tijdelijk bloot wordt gesteld aan de getijdenwerking voor de berging van water en sediment. Wanneer het gebied voldoende opgehoogd is, kan dit gebied terug ingepolderd worden. Op die manier ontstaat een dynamisch proces van ontpoldering en inpoldering waarbij de gebruiksfuncties langzaam in tijd en ruimte verschuiven (natuur, recreatie, landbouw …). Dat gebeurt vandaag al in het Verdronken Land van Saeftinghe. Dit overstroomde gebied is door de getijdenwerking - die zand en slib aanvoert - op 40 jaar tijd 1,5 meter gestegen. Ook kunnen structuren in zee gebruikt worden om ons te beschermen, zoals oesterriffen.

In de praktijk betekent dat dus méér natuur, ook op plekken waar je die niet direct verwacht. Waar zal er op die drukke kustlijn ruimte komen voor natuur? Dat is een evenwichtsoefening die gemaakt moet worden in nauwe samenwerking met bevoegde overheden en de natuur- en recreatiesector. Op heel wat plaatsen zijn creatieve samenwerkingen mogelijk: bufferzones worden recreatiegebieden met wandel- en fietspaden. Stukken die we teruggeven aan de natuur, winnen we twee keer terug.

In Nederland hebben ze ondertussen begrepen dat de oplossing voor het zeevraagstuk in het land te vinden is en dat een uitbreiding van de natuur langs de kust cruciaal is. Die ontdekking kwam er via voortschrijdend inzicht: na de peperdure Deltawerken is duidelijk geworden dat ze onvoldoende bescherming boden. Bovendien is er een gigantische ecologische impact door de verzoeting van het hinterland achter de dijken. Sinds 2008 werkt de Deltacommissie daarom met een team van experts aan een toekomstplan dat inzet op natuurlijke bufferzones.

Net als Sinterklaas zal deze najaarsstorm voorbijtrekken, maar het zal beslist niet de laatste doortocht zijn en daar kunnen we ons maar beter op voorbereiden. Het nu nog droge schoentje van de kustbewoners staat al klaar. Hopelijk ligt daar heel binnenkort een verstandig toekomstplan in.

(Chris Steenwegen is directeur van Natuurpunt.)