Controleer de Curie - Kurt Martens

Op maandag 11 februari 2013 verraste paus Benedictus XVI vriend en vijand door aan te kondigen dat hij op 28 februari a.s. ’s avonds zijn ambt zou neerleggen en ontslag zou nemen. Nu het stof wat is gaan liggen en iedereen van die verrassing is kunnen bekomen, is de tijd rijp om enkele beschouwingen te wijden aan de nieuwe paus en de uitdagingen waarmee hij zal worden geconfronteerd. En neen, het is niet de bedoeling om namen te gaan noemen van mogelijke kandidaten.
opinie
Opinie

Belang van timing

Laat ons misschien eerst even beginnen met de timing. De laatste tijd circuleren nogal wat geruchten op het internet en elders als zou de paus ontslag hebben genomen omdat in een lijvig rapport de schandalen binnen de Vaticaanse muren werden geschetst. Zulke bewering is natuurlijk voer voor allerlei samenzweringstheorieën, de ene al gekker dan de andere.

Maar een belangrijk gegeven wordt hierbij uit het oog verloren, en dat is het volgende. Op 11 oktober 2011 kondigde de paus met zijn motu proprio Porta Fidei het jaar van het geloof aan. Het zou beginnen op 11 oktober 2012, de vijftigste verjaardag van de opening van het Tweede Vaticaans Concilie en de twintigste verjaardag van de publicatie van de Catechismus van de Katholieke Kerk, en eindigen op 24 november 2013, het feest van Christus Koning. De paus neemt ontslag tijdens het jaar van het geloof.

Het kan niet betekenisvoller, want hiermee legt hij meteen de opdracht voor zijn opvolger vast: de verkondiging van het geloof en de nieuwe evangelisatie. De opvolger heeft normaal gezien nog meer dan de helft van dit jaar van het geloof over alvorens hij het kan afsluiten in november van dit jaar. Die timing kan tellen als een belangrijk signaal.

Nieuwe evangelisatie

Paus Benedictus XVI heeft naar eigen zeggen de kracht niet meer om de uitdagingen aan te pakken die op hem en, bij uitbreiding, op de Kerk afkomen. De uitdaging van de geloofsverkondiging en de nieuwe evangelisatie is enorm, zoals hij het zelf stelt in Porta Fidei. We horen nu vaak dat het conclaaf misschien zal kiezen voor een moderne, progressieve paus, maar niemand lijkt te kunnen uitleggen wat dat precies betekent. Met de kennis van het geloof is het, om het positief uit te drukken, niet al te best gesteld.

Vandaar ook dat Benedictus XVI in Porta Fidei de aanbeveling doet om regelmatig de Catechismus ter hand te nemen, omdat daarin de fundamentele inhoud van het geloof is opgenomen en op systematische manier wordt uitgelegd. Twitter en andere media kunnen hier misschien een bijdrage leveren, maar soms heeft men meer nodig om fundamentele zaken uit te leggen, zoals een niet nader genoemde partijvoorzitter nog niet zo lang geleden liet verstaan.

Benedictus zou zich niet bemoeien met de keuze van zijn opvolger, maar de timing is alvast van dien aard dat hij een van de grote thema’s, en misschien zelfs het hoofdthema zelf heeft gekozen. De vraag is dan niet uit welk continent de nieuwe paus afkomstig moet zijn, en of de Kerk al dan niet rijp is voor een Afrikaanse, Aziatische of Latijns-Amerikaanse paus, maar wel wie deze uitdaging aan kan en wie hiervoor de beste kandidaat is.

Controle over de Curie

De verhalen allerhande die de laatste tijd kwistig zijn rondgestrooid over laakbare praktijken binnen de Romeinse Curie wijzen op een andere belangrijke uitdaging: de nieuwe paus zal een ernstige poging moeten ondernemen om die Romeinse Curie onder controle te krijgen.

Toen Johannes Paulus II na een pontificaat van ongeveer een kwarteeuw kwam te overlijden, was een van de kritieken dat hij tijdens zijn ambtstermijn weinig of geen interesse had betoond voor de Romeinse Curie en die zaken aan anderen had overgelaten. Benedictus XVI is tijdens zijn pontificaat overduidelijk de professor gebleven, en laat een rijke erfenis na van hoogstaande theologische geschriften. Op bestuurlijk vlak liet hij de zaken grotendeels over aan zijn rechterhand, kardinaal-staatssecretaris Bertone.

"Hebzucht en carrièrisme"

De verhalen die nu de ronde doen en het “Vatileaks-schandaal” tonen aan dat een hervorming van die Romeinse Curie meer dan noodzakelijk is. De Romeinse Curie staat ten dienste van de paus en moet hem helpen bij het bestuur van de wereldkerk. De hebzucht en het carrièrisme waarnaar de paus al eens uithaalde laten vermoeden dat dit lang niet altijd het geval is

. De bedoelde hervorming van de Romeinse Curie is niet zozeer een hervorming van de structuren dan wel een hervorming van de mentaliteit, en dient zich niet te beperken tot een aantal topbenoemingen, maar moet op alle niveaus worden doorgevoerd.


Ook hier is de vraag niet welke nationaliteit de nieuwe paus moet hebben, maar wel wie de beste kwaliteiten heeft om deze opdracht in daden om te zetten.
 

Twee grote uitdagingen

De nieuwe paus zal dus twee grote uitdagingen hebben: enerzijds moet hij de geloofsboodschap uitdragen en concreet vorm en gestalte geven aan de nieuwe evangelisatie, anderzijds zal hij het centrale bestuursapparaat onder controle moeten krijgen en opnieuw ten dienste moeten stellen van de paus en de wereldkerk. Dat zijn twee grote uitdagingen die zeer veel tijd en energie zullen kosten, en niet eindigen met het volgende pontificaat.

Kurt Martens

(De auteur is Associate Professor aan de School of Canon Law van The Catholic University of America in Washington D.C.)

@Allen: reageren op deze bijdrage impliceert dat u instemt met de regels voor deelname aan onze discussieforums; lees dus de regels - mod

VRT NWS wil op vrtnws.be een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat over actuele thema’s. Omdat we het belangrijk vinden om verschillende stemmen en meningen te horen publiceren we regelmatig opinieteksten. Elke auteur schrijft in eigen naam of in die van zijn vereniging. Zij zijn verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst. Wilt u graag zelf een opiniestuk publiceren, contacteer dan VRT NWS via moderator@vrt.be.

Meest gelezen