Priori-tijd voor de kerk - Jürgen Mettepenningen

Het onverwachte en wijze aftreden van paus Benedictus XVI, het onfrisse nieuws dat vorige week lekte uit het rapport dat drie kardinalen in opdracht van de paus moesten schrijven omtrent de gang van zaken in de kerk (in het bijzonder Romeinse kringen), het vervroegd ontslag van kardinaal Keith O’Brien als aartsbisschop van Edinburgh afgelopen maandag naar aanleiding van de beschuldigingen van onbetamelijk gedrag ten aanzien van priesters, enzovoort: de kerk is de afgelopen weken niet uit het nieuws geweest.
opinie
Opinie

Gewoon een opvolger kiezen?

 Over naar de orde van de dag? Dus: na het aftreden van paus Benedictus XVI een opvolger kiezen en dan de ‘gewone’ gang van zaken? Een neen op deze vragen is een logisch gevolg van al het nieuws dat we de afgelopen weken en jaren hebben moeten vernemen. De smog van onfrisse praktijken en niet in het minst van de schandalen van seksueel misbruik hangt niet alleen over het aankomende conclaaf, maar ook over de authenticiteit van de kerk. Barre tijden… Hoe moet het verder nu er een nieuwe leider van de kerk zal gekozen worden? Vooraleer die vraag op een heldere manier te beantwoorden, moeten vier zaken helder worden vooropgesteld:

•  De kerk is meer dan de paus. De vraag wie paus Benedictus XVI opvolgt is ondergeschikt aan het evangelie, het geloof, de gemeenschap van gelovigen en aan de richting die de kerk dient uit te gaan. Daarom doe ik niet mee aan het ‘namen noemen’, maar wel aan de bezinning waar we als kerk staan en wat er dient te gebeuren om meer authentiek te worden.


•  De kerk is meer dan seksueel misbruik. Elke daad van seksueel misbruik is een schande en iedere beschuldiging ervan ernstig te nemen. Aan de andere kant: dezelfde mensen binnen de kerk die verafschuwen wat er aan schandalige zondigheid is gebeurd, eisen niet alleen terecht dat recht geschied, maar ook dat het beeld van de kerk wordt bijgesteld: ook het waardevolle mag worden belicht.


  Het conclaaf is geen songfestival, en al zeker geen eurosongfestival. Een conclaaf is geen wedstrijd met een winnaar en veel verliezers. Bedoeling is dat de kerk en bij uitbreiding de wereld wint bij degene die verkozen wordt.


  Toch zal het tot en met Pasen in de berichtgeving omtrent de kerk hoofdzakelijk gaan over het conclaaf, de nieuwe paus en de schaduw van het seksueel misbruik.

Neem de tijd

Quasi onmiddellijk na de aankondiging van het aftreden van paus Benedictus XVI werd door de woordvoerder van de Heilige Stoel reeds gezegd dat er voor Pasen een nieuwe paus zou zijn. Om katholieken gerust te stellen? Ik houd het bij mijn eerste reactie: waarom nemen we de tijd niet om na te denken over de richting die de kerk dient uit te gaan, dan een profiel uit te werken van de leider die we daarvoor menen nodig te hebben, om er dan tot slot een naam op te plakken (of beter: te verkiezen).

Komt het vandaag niet over als wil men met het laatste beginnen? Kijk, paus Benedictus heeft afgelopen maandag bepaald dat het conclaaf vroeger kan beginnen, maar ook dat het later kan beginnen “als er zwaarwichtige redenen zijn”. Die zijn er.

Op zijn minst kan er gesteld worden dat de diversiteit van de problemen binnen de kerk en de complexiteit van de belangrijkste daarvan, die ‘zwaarwichtige redenen’ kunnen zijn.

Door het bos de bomen

Waarom niet de kardinalen, enkele leidinggevende bisschoppen van over de hele wereld, verschillende religieuzen, theologen en leken – mannen en vrouwen – in Rome met elkaar in gesprek laten gaan om door het bos de bomen te zien, het kompas boven te halen en de richting aan te geven waar het met de kerk heen moet? Het is in de kerk veertigdagentijd voor iets!

En daarna Paastijd, op weg naar Pinksteren. Met Pinksteren, het feest van de heilige Geest, wordt de ‘geboorte van de kerk’ gevierd: als we dan eens het conclaaf zouden beginnen? Zou dit het pad naar de volgende paus, maar ook dat van de volgende paus niet beter voorbereiden?

Ik denk in alle bescheidenheid, als geëngageerd katholiek, hier luidop na, beseffend dat men wellicht ervoor zal kiezen om het conclaaf vroeger te laten beginnen opdat er zo snel mogelijk een opvolger voor paus Benedictus XVI zal zijn. Uiteraard is reflectie ook na die verkiezing mogelijk, bijvoorbeeld tijdens een concilie, iets wat ik zeer sterk voorsta.

Bij de tijd brengen

Vijftig jaar geleden organiseerde paus Johannes XXIII het Tweede Vaticaans Concilie. Hij wilde een positief concilie: de kerk moest bij de tijd gebracht worden. Aggiornamento, heette dat toen. Het zou wijs zijn om als kerk de uitdaging aan te gaan daar opnieuw over na te denken. Niet alleen de kerk bij de tijd brengen, maar ook bij het evangelie.

Het was een heel goede zaak dat paus Benedictus XVI in oktober een Jaar van het Geloof een start heeft laten nemen. De kerk is geroepen, meen ik, om zich voor de spiegel van dat geloof te plaatsen en te zien hoe men vanuit hernieuwde trouw aan dat geloof op een geloofwaardige manier – waardig aan het geloof – zich in gezin, parochie, stad en maatschappij kan manifesteren.

De paus kan het niet alleen

Kan een nieuwe paus dergelijke reflectie alleen aan? De vraag stellen is ze beantwoorden: neen, hoe krachtig en gezond die nieuwe paus misschien ook zal zijn. Vandaar dat ik mijn pleidooi herhaal voor een nieuw concilie. Vertegenwoordigers van alle lagen van de kerk dienen na te denken over hoe de rijkdom van het geloof aan jongeren van vandaag kan uiteengezet worden, hoe in een veranderende kerk en wereld het evangelie een waardevolle plaats kan krijgen, hoe vanuit de kerk mensen in hun bestaan erkend, bevestigd, gesteund en geholpen kunnen worden, enzovoort.

Kortom, de prioriteiten bepalen van de kerk waarbij, ietwat grootsprakerig, men nadenkt over wat zou moeten blijven en over wat dient te veranderen. De paus is alvast niet gebleven… Een begin van verandering? Hoop is een goddelijke deugd die me dierbaar is.

Jürgen Mettepenningen

(De auteur is theoloog aan de KU Leuven.)

@Allen: reageren op deze bijdrage impliceert dat u instemt met de regels voor deelname aan onze discussieforums; lees dus de regels - mod.

VRT NWS wil op vrtnws.be een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat over actuele thema’s. Omdat we het belangrijk vinden om verschillende stemmen en meningen te horen publiceren we regelmatig opinieteksten. Elke auteur schrijft in eigen naam of in die van zijn vereniging. Zij zijn verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst. Wilt u graag zelf een opiniestuk publiceren, contacteer dan VRT NWS via moderator@vrt.be.

Meest gelezen