De nieuwe donkere jaren vijftig - Luckas Vander Taelen

Ik las een interview met Rachid Lamrabat, een etnomarketeer en trendwatcher die speciale aandacht heeft voor wat er zoal beweegt in de vele Belgische gemeenschappen. De tijd dat er alleen maar Vlamingen en Walen in dit land waren is immers al lang voorbij en Lambarat merkt terecht op dat wie “de etnische markt mist, groeikansen laat liggen”.

Zo is de halalmarkt in ons land geen randfenomeen meer. Hij is goed voor zo'n 2 miljard euro en groeit met maar liefst tien percent, jaarlijks. Maar het gaat niet alleen om eten op de etnische markt: de Spaanse modeketen Mango bracht een “ramadancollectie” uit, waarvan Lambarat laat opmerken dat “de lengtes bewaard zijn”. Daarmee bedoelt hij eigenlijk dat ze religieus correct zijn.

Ik herinner me nog levendig hoe blij wij waren, in de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw, toen de katholieke godsdienst zijn greep op de maatschappij begon te verliezen. Mensen gingen steeds minder naar de kerk, voelden zich niet meer verplicht om op vrijdag vis te eten. Kruisbeelden werden uit publieke ruimtes verwijderd. Trouwen hoefde niet meer voor de kerk en een vrijzinnig lentefeest was net zo goed als een plechtige communie. Vooral partijen aan de linkerzijde hadden decennia gestreden voor een strikte scheiding van Kerk en Staat. Ze waren blij dat religieuze overtuigingen teruggedrongen waren naar waar ze thuishoren: in de persoonlijke levenssfeer.

En kijk, een halve eeuw later is er een omgekeerde beweging, van een andere godsdienst weliswaar, die prominent in het publieke leven aanwezig wil zijn. Want als Lambarat het heeft over de juiste lengtes van de Mango-kleedjes, dan heeft hij het niet over de vrijheid van een vrouw om zich te kleden zoals zij dat wil, maar wel over voorschriften van de (mannelijke) islamitische autoriteiten. Net zoals de keuze voor halal of het dragen van een hoofddoek ook het gevolg is van godsdienstige richtlijnen.

Verwonderlijk is die trend niet. Vorig jaar werd de Maghrebijnse gemeenschap in Brussel gepold naar haar godsdienstbeleving. Daaruit bleek dat minder dan 10% zichzelf als ongelovig bestempelde. 90% hield er een of andere gradatie van islamitisch geloof op na, gaande van passieve beleving tot wekelijks moskeebezoek.

Dat zijn cijfers waar de katholieke kerk in België enkel nog van kan dromen. Een krant sprak vorige week met een aantal bekende Vlamingen van Maghrebijnse afkomst over hoe zij de ramadan beleven. Niet één zei geen boodschap te hebben aan dit religieuze gebeuren. Zo wordt het beeld bevestigd van een totale vermenging van cultuur en religie. Net alsof alle autochtone Belgen met dezelfde ijver de katholieke vasten zouden houden...

Sinds een jaar of vijftig is ons land ontkerkelijkt en wij kijken dan ook raar op als we geconfronteerd worden met gedrag dat gedicteerd wordt door een godsdienst. Als er in de zeventiger jaren fundamentalistische katholieken opdoken, werden die nooit serieus genomen. Er was geen spoor van maatschappelijke steun bijvoorbeeld voor hun verontwaardigde bewering dat de Jezusfilm van Scorsese godslasterlijk was. En hun oproepen naar een rigide godsdienstbeleving vonden niet het minste gehoor. Geen Vlaming die het nog verdroeg dat de Kerk zich inhield met zijn privéleven. Dat een restaurant geen vlees zou serveren op vrijdag of dat het Vaticaan kledingvoorschriften zou opleggen, was totaal ondenkbaar geworden.

Hoe anders gaat het er nu aan toe als het om islamitische voorschriften gaat. In het centrum van Brussel gaat geen snack nog open die niet in grote letters op de vitrine “halal” afficheert. Wijn of bier kan je er niet krijgen en de hesp op pizza's is vervangen door kalkoenfilets. Religieuze regels stellen zich complexloos boven de Belgische wetten op het dierenwelzijn.

Het is jammer dat er binnen de groep van Belgen van Maghrebijnse afkomst geen tegenbeweging opduikt van vrijzinnigen, die het niet langer vanzelfsprekend vinden dat iedereen ervan uitgaat dat zij islamitisch zijn. Want daardoor lijkt elke kritiek op de toenemende invloed van de islam op het openbare leven een kritiek te zijn op een gemeenschap en wordt "islamofobie" gezien als synoniem van racisme. Dat is een bijzonder kwalijke evolutie voor de godsdienstbeleving in een vrije maatschappij, die me doet denken aan het Vlaanderen van de donkere jaren vijftig, toen iedereen geacht werd katholiek te zijn...

(Luckas Vander Taelen is gewezen parlementslid voor Groen en muzikant.)