Heldere taal is een zegen voor de mensheid - Jan Hautekiet
Zei daar iemand overdrijving?
Want allemaal worden we élke dag geconfronteerd met documenten van juristen, verzekeraars, banken, overheidsdiensten en andere die nodeloos ingewikkeld opgesteld zijn.
Ik overdrijf, denkt u ?
Leg me dan eens uit wat ze in Aalst bedoelen als ze in het parkeerreglement schrijven: Overwegende dat deze retributie een vergoeding vormt voor het individuele voordeel dat men haalt uit het feit dat men tijdelijk op de openbare weg mag stationeren, hetgeen een gebruik van de openbare weg betreft dat normaal niet is toegestaan, en waarvoor in uitvoering van het reglement aangaande de politie op het wegverkeer bijzonder controle- en toezichtskosten worden gemaakt ?
Weet u over welke in principe blije gebeurtenis verzekeraar DKV het heeft als hij spreekt over het gebeuren zowel tijdig, voortijdig als laattijdig en ongeacht de toegepaste techniek waarbij een vrouw zich bevrijdt of wordt bevrijd van het product der conceptie (foetus en aanhangsels) op een ogenblik waarop de foetus levensvatbaar is ? Ik heb het twee keer moeten herlezen.
Of zou je als zieke poetshulp niet spontaan hervallen als de CM volgende vragen formuleert in een inlichtingenblad voor de werkgever:
1. Op welke datum is het risico aangevangen ?
2. Welk was de laatste arbeidsdag ?
3. Bij wederinstorting, welk is de aanvangsdatum van het initiële risico?
Recht maken wat krom is
Wat zou de wereld er toch mooi uitzien, dachten we, als mensen geen tijd meer zouden verliezen aan het proberen te begrijpen of moeten ontcijferen van krom geschreven teksten.
Het is misschien een fixatie geworden, maar dagelijks lees je teksten of hoor je mensen zich in bochten wringen om het toch maar zo ingewikkeld mogelijk te formuleren. Het geeft jou en je functie natuurlijk enig gewicht, en de mogelijkheid om achteraf genereus je eigen kromtaal te verklaren voor wie het toevallig niet begrepen heeft.
En dus belden we een panel experts bij mekaar, mensen van de Taalunie, de Taaltelefoon, de Wablieft-prijs, het Bureau Klare Taal om samen met schrijfster Ann De Craemer de ergste krommunicatie onder handen te nemen en er iets leesbaars van te maken.
Het panel heeft hard gewerkt, we vonden elke week wel nieuwe bondgenoten.
Het begon met de spontane publieke bekentenis van de minister-president dat het Vlaamse regeerakkoord misschien wel wat nodeloze poëzie bevatte met de term regelluwte. Ze volgden mekaar in snel tempo op: de ministers van Financiën, Volksgezondheid en Justitie, de Kamervoorzitter, het hoofd van de Federale Politie, de voorzitter van de FOD Sociale Zaken, de rector van de grootste universiteit, de burgervader van Kortrijk, de directeur van Kunstenpunt,...
Een zegen voor de mensheid
Duidelijk en helder taalgebruik is een zegen voor zowel de ontvanger van de boodschap als de verzender. Zowel bij de overheid als in de privé-sector. Het zou het moment kunnen worden waarop advocaten, banken en verzekeraars zich er zelfs mee kunnen onderscheiden en daardoor aan klantenbinding doen.
We hebben al doende veel geleerd.
Dat je korte zinnen moet schrijven, dat wisten we al. En dat je actieve werkwoordvormen moet gebruiken, hadden we ook al eens gehoord. En niet te veel bijzinnen.
Maar bij helder communiceren komt veel meer kijken. Want veel, zo niet alles hangt af van de bestemmeling. En bij algemene publiekscommunicatie is het verdomd moeilijk om 1 universeel geldend en verstaanbaar document op te stellen. Want wie is die bestemmeling? Heeft die Nederlands als moedertaal, dan is afdrukken het goede woord. Anders is printen misschien een beter idee. Of heeft die een IT-achtergrond? Dan is het impacteren van de surfervaring, zoals Proximus ons enkele weken terug sms’te, perfect helder. Zo niet: Chinees.
Probeer je in te leven
Communiceren is niet alleen taal gebruiken. Het is ook informatieoverdracht. In de juiste hoeveelheden, met de juiste feiten en cijfers, zo nodig visueel afgebeeld in grafieken of tabellen, met al eens een kleurtje hier en daar, in het goeie lettertype, mooi gelay-out.
Vorm en inhoud liggen bijzonder dicht bij mekaar. Maar de inhoud moet te allen tijde correct en niet dubbel interpreteerbaar zijn.
Helder communiceren is een plezier, maar vergt geduld en kritische zin. Je gewoon proberen in te leven in de bestemmeling, en dan de tekst nog eens herlezen en je afvragen of die wel aankomt. Het is een eenvoudige maar deugddoende les in bescheidenheid. Want allemaal communiceren we wel eens nodeloos mistig. Omdat we onoplettend zijn, onzeker, of omdat we het bewust troebel willen houden.
Er zijn de afgelopen maanden vele beloften gedaan: dat het aanslagbiljet herschreven zouden worden, of het pv vereenvoudigd. Benieuwd naar het resultaat.
(Jan Hautekiet is presentator van het gelijknamige radioprogramma op Radio 1.)