Weg met Jeremy Clarkson! - Lucas Vanclooster

Voor Clarkson en de BBC gaat het om een lose-lose-situatie: de openbare omroep verliest een van de populairste televisiemakers, en Clarkson speelt de rechten op het sterke merk Top Gear kwijt. ITV kan Clarkson wel aantrekken, maar moet in een andere context van nul weer beginnen. En niemand garandeert dat dure vogel Clarkson zijn aanzienlijke gewicht in goud waard zal blijven, en nog minder of hij zich bij een nieuwe werkgever niet nog erger zal misdragen.

Is Clarkson grappig? Reken maar van yes. In de vroege jaren 90 was ik leraar Engels en op zekere dag toonde ik een video met een leuke BBC-documentaire over surrealistisch België. De reportage ging lichtvoetig van Magritte, over de Waalse pinguïnman, naar art deco en art nouveau. Ik herinner mij een schitterende overgang. De presentator (pas veel later vernam ik dat het Jeremy Clarkson was), stapte in Brugge uit een paardenkoets, en zei: “oh, I’m so hungry I could eat a horse”. In het volgende shot zat Clarkson een paardensteak te nuttigen in Vilvoorde. Eten, daar ging het bij Clarkson toen ook al om. Het kwam niet meteen bij mij op, maar door het verhapstukken van paardenvlees wilde Clarkson uiteraard een groot aantal Britten schofferen.

Ook bij Top Gear, waar hij vanaf 1988 bij betrokken was en half jaren 90 het boegbeeld werd, kon Clarkson echt grappig wezen. Ooit moest hij de nieuwe Mercedes C-diesel testen. Diesels zijn in het Verenigd Koninkrijk gelukkig minder populair dan bij ons omdat die brandstof daar evenveel kost als gewone benzine, logisch. Als ik een diesel moet testen, zei Clarkson tot de camera, herinner ik mij altijd dat ik nog iets anders te doen heb. Daarop zag je Clarkson die met een tandenborstel de vloer schrobde en met een nagelknipper de haag schoor. De beelden van Clarkson die in het kleinste autootje ter wereld door de BBC-gebouwen snort, de lift neemt, zelfs even achter de presentator van het six o’clock-news voorbij glijdt, zijn onweerstaanbaar koddig.

Vier keer nam Clarkson deel aan mijn lievelingsprogramma “Have I got news for you”, als panellid en als moderator. Hij deed dat verdomd goed. “Have I got news for you” is als onvoorbereid improvisatie­programma de lakmoesproef voor grappige mensen. Joan Collins presteerde tot mijn vreugde ook prima. Londens burgemeester Boris Johnson ging 2 keer af als een gieter. Johnson is inderdaad helemaal niet grappig. Clarkson wel, zeker als hij spontaan moet reageren en ad rem geestigheden spuien. Vreemd, in “Have I got” heeft hij niemand beledigd…
Integendeel, hij relativeerde zichzelf, een bovenmenselijke prestatie.

Uiteraard was Clarkson altijd zelfingenomen, verwend, verwaand en arrogant. So be it. Eind jaren 90 begon dat dwangmatig provocerende, de belediging als verplicht nummer. Daar kwam veel reactie op, maar any publicity is good publicity. Clarkson won een pak mensen voor zich met zijn vernederende toespelingen, die meer dan eens de grens van het toelaatbare overschreden.

Clarkson kon zich lekker profileren als slachtoffer, wat zeg ik martelaar van politiek correct groenlinks. Clarkson en het uitgebreide Top Gear-team hebben toen van de pijnlijke belediging hun handelsmerk gemaakt.

Zo zijn er nog komieken, ook bij ons, die zich opsluiten in de niet eens meest interessante niche van hun talent, omdat die stof deed opwaaien. In de pers zijn nogal wat voorbeelden van Clarksons extreme uitspraken verschenen. Eén ontbrak: niet eens zo lang geleden riep hij live op om de verantwoordelijken van snelheidsbeperkingen bij wegwerkzaamheden te lynchen...

Top Gear wordt vaak een grensverleggend en uniek autoprogramma of originele amusementsreeks met auto’s genoemd. Is dat wel zo? Als ik in het VRT-beeldarchief duik, stuit ik soms op een aflevering van Autorama uit de jaren 60, met Sonja Cantré. Hoe de geteste auto’s in beeld komen, het onaardse verlaten landschap waar ze doorheen razen, het camerastandpunt in de bochten… dat verschilt nauwelijks van de beeldvoering in Top Gear.

En die hele spin-off…Kent u een saaier en lelijker tijdschrift dan Top Gear-magazine? Kijkt u ooit nog wel eens naar die dvd’s? Neen toch. En die liveshows? Pijnlijk! Als Clarkson het weer eens heeft over “a very faaast caaaar”, als hij denkt geestig te zijn met de aankondiging dat hij eens een groene auto zal testen, en zich dan in een knalgroene “Lambo Gallaaardo Tuurbo GT Twoooo” wurmt, treden uw geeuwspieren dan niet in werking? De mijne wel.

Ik voel zelfs innig medelijden als ik de obese Clarkson, met een helm op zijn dikke kop, geprangd in een sportwagen zie zitten krijsen. Altijd die vervelende superauto’s, dat in zwijm vallen voor Italiaanse bolides die 350 kilometer per uur halen en voor die dikke Duitse SUV’s. En intussen de sukkelaars die hem met een Ford of Peugeot de weg versperren maar bashen. Het zou ook interessant zijn eens te onderzoeken wat het aandeel van Clarkson is in de teloorgang van de Britse automobielindustrie. Of toch niet, ik hou het voor mogelijk dat werkloze auto-workers Clarkson dan lynchen.

Waar ik mij zeer aan erger, is dat de titel Top Gear in de media nooit kan vallen zonder het adjectief “populair”. Vaak met de bijwoorden “bijzonder” en “razend”. Is dat zo? Bij ons toch niet. Top Gear valt meestal net buiten de top 10 van Canvas. Dat betekent dat krap 100.000 mensen ernaar kijken, op een prima uur, net na Terzake. Er zijn programma’s op Vitaya, kanaalZ en Libelle-TV die meer kijkers lokken. Good luck ermee, 2BE. Als je erin slaagt een programma te verkopen aan zowat alle landen, inclusief de Verenigde Staten zonder Californië, dan kom je met een aandeel van een paar procent aan vele tientallen miljoenen. So what?
Moet een autoprogramma alleen gaan over zuinige veilige gezinswagens? Welzeker niet. Al kan je anno 2015 toch niet voorbij aan de impact van de mobiliteit op het milieu, de urbanisatie, de veiligheid.

En wie met die elementen geen boeiende tv kan afleveren, is simpelweg geen goede televisiemaker. Top Gear, dat is eigenlijk poepgemakkelijk op zeker spelen. Clarkson neemt geen enkel risico.

Vooral vrouwen vinden Top Gear boeiend, hoor ik vaak. Wellicht weten die dames niet dat het eerste wat Clarkson deed toen hij het voor het zeggen had bij Top Gear alle vrouwen brutaal buitentrappen was. Clarkson behoort tot dat achterlijke ras dat in de waan verkeert dat vrouwen niet kunnen parkeren. Overigens, met Top Gear is het zoals met de jongentjesprogramma’s vol seksistische grapjes bij ons. Niemand durft te zeggen dat zij dat niet leuk vindt uit vrees meteen weggezet te worden als een humorloze politiek correcte feministische seut.

Kortom BBC, laat dit niet over je gaan, vergeet het lucratief-mercantiele voor één keer, en stuur hem wandelen. Veel plezier aan wie hem overneemt. En die 460.000 mensen die al een internetpetitie hebben ondertekend ten gunste van Clarkson? Ah, dat zijn gewoon de laatste 460.000 die Clarkson nog niet heeft beledigd of geprovoceerd. Dat is een dalende restfractie conservatieve Engelsen. Ik denk niet dat Clarkson ook maar 1 steunbetuiging heeft gekregen uit Wales, Ierland of Schotland, uit Mexico, India, Nepal, Maleisië, Duitsland… De nazimoppen van John Cleese zijn veel beter. Herinnert u zich trouwens Basil Fawlty die zijn Morris Glider slaat met een boomtak? Dat is pas Top Gear!

De eer aan zichzelf houden zal Clarkson bij gebrek aan eergevoel niet doen. Good Riddance dus. Ik hoop dat zijn kwispelende schoothond Richard Hammond mee vertrekt, en dat James May Top Gear overneemt. Ik vroeg mij dikwijls vol mededogen af: wat zit die aardige James May daar te doen tussen die 2 onnozele eeuwige pubers? Met May, die op de BBC ook fraaie programma’s had over speelgoed, treinen en technologie, en een vrouw als copresentator, zou Top Gear een stuk rustiger, echt kritischer en nostalgischer worden. Het ideale recept voor een “razend populair programma”!
 

(Lucas Vanclooster is journalist bij VRT Nieuws, met een bijzondere belangstelling voor auto's.)