Zwarte Sint en Witte Piet - Marie Bamutese en Peter Verlinden

Op zich is het niets nieuws dat een zwarte vrouw (Marie is Afrikaanse) geregeld van haartooi verandert. Maar waarom het deze keer zo snel moest gaan, dat was toch iets nieuws.

"Ik voelde me plots een Zwarte Piet, met die zwarte krullen rond dat zwarte gezicht. En in deze tijden van de Zwarte Piet-discussie was dat nu het laatste waar ik zin in had." En zo belandde de Piet-kwestie ook op onze keukentafel.

“Die Zwarte Piet, die knecht voor die oude blanke man, dat doet me altijd weer denken aan de tijd van de slavernij.” (Marie)

“Zoiets als ‘De Negerhut van Oom Tom’?” (Peter)

“Ken ik helemaal niet, en waarom moet dat ook weer ‘neger’ zijn?” (M)

“Omdat wij daarmee opgegroeid zijn, iedereen bij ons, enfin van mijn generatie toch, heeft dat gelezen. Over de zwartjes in Amerika en hoe ze onderdrukt werden.” (P)

“Komaan, we zijn nu anno 2014 en iedereen kent toch intussen de gevoeligheden over de slavernij. Kijk maar naar wat er daar in Ferguson gebeurd is, die zwarte jongen die doodgeschoten is door een blanke politieman, en hoe dat al die gevoeligheden weer blootgelegd heeft. Wordt het dan niet dringend tijd om te stoppen met dat gedoe over zwarten en blanken, Zwarte Piet incluis?” (M)

“Maar schat, Zwarte Piet is een icoon van onze jeugd, deel van een sprookje voor de kindjes, de lieve sterke knecht van de wijze Sint die cadeautjes uitdeelt aan al wie braaf geweest is. En daarenboven is hij niet zwart omdat hij een ‘neger’ zou zijn maar omdat hij door de schouw naar binnen gekomen is.” (P)

“Kom, kom, krijg je soms dikke rode lippen van door de schouw naar beneden te komen? En gekrulde haren tot achter je oren? Ik heb niets tegen sprookjes, ook bij ons in Rwanda ben ik opgegroeid met sprookjes. Maar wordt het geen tijd om die sprookjes een beetje aan te passen aan onze nieuwe wereld, een wereld waarin we nu met blank en zwart samenleven, op voet van gelijkheid, en niet langer de zwarten vreemde figuren zijn die we alleen maar kennen uit de sprookjes?” (M)

“Maar onze kinderen zien Zwarte Piet toch niet als een onderdrukte zwarte die niets te zeggen heeft en alleen maar naar de pijpen van de Witte Sint te dansen heeft? Ik heb daar vroeger nooit iets van gemerkt. Nu wel, ja, omdat ze daar in Nederland over begonnen zijn. Laat onze kinderen, zelfs onze bruine kinderen, toch gewoon wat fantaseren. Vroeger ging dat goed, waarom moet dat veranderen?” (P)

“Dat begrijp ik wel, uiteraard. En als we in deze superdiverse Westerse samenleving niet zo geconfronteerd zouden worden met zo’n bizar latent racisme, dan zou ik daar ook aan voorbijgaan. Maar helaas is dat niet zo. Je zou ervan staan kijken hoe dikwijls ik in mijn werk te horen heb gekregen hoe zwarte of bruine kindjes uitgelachen werden als ‘Zwarte Piet’, echt om hen te kwetsen. Jullie blanken kunnen daar gemakkelijk overheen stappen, maar voor zwarten klinkt dat heel erg denigrerend, alsof je een mindere bent omdat je ‘maar’ een ‘Zwarte Piet’ bent, zo’n domme knecht van die wijze oude Sint. Een soort slaaf, ja. Neen, hoor, laat al die Pieten alle kleuren van de regenboog hebben, er mag zelfs één zwarte tussen zitten, maar niet uitsluitend zwart.” (M)

“Mmm, en toch vind ik dat we problemen maken die er niet zijn.” (P)

“Die er NOG niet zijn, misschien, en dan nog. We kunnen beter de problemen voor zijn, dat latente racisme snel genoeg de pas afsnijden, voor die problemen nog groter worden dan ze al zijn. Het zit ‘m ook in de kleine dingen, de symbolen, de verhalen. Dus ook in het verhaal van Zwarte Piet.” (M)

“Het verhaal van Sint en Piet mag blijven voor jou, maar ietwat aangepast?” (P)

“Precies. Zouden sprookjes hoe dan ook niet evolueren in de tijd? Laat dit sprookje zich dan ook geleidelijk aanpassen aan onze nieuwe diverse samenleving.” (M)

Zouden sprookjes veranderen in de tijd?

Wat Sint en Piet betreft, zeker wel. En verrassender dan we zouden denken.

In het oerconservatieve, door blanken gedomineerde, Belgisch-Kongo bestonden er zelfs Zwarte Sinten (sic!). De propagandafoto’s van destijds vormen het harde bewijs.

Waarom zouden we dan ruim een halve eeuw later geen Witte Pieten introduceren, in een land waar zwart en wit, en alle kleuren er tussenin, geleidelijk het kleurenpalet vormen van het dagelijkse leven. En een Bruine Piet, een Gele Piet, een Rode Piet. Kortom, gewoon Piet, de stevige knaap die de oude wijze man een handje toesteekt om de kindjes te verwennen op die grote feestdag, zijn verjaardag. Als die wijze oude Sint dan bij gelegenheid ook eens zwart zou zijn, zoals meer dan vijftig jaar geleden in dat stukje Belgisch-Afrika, dan pas krijgen we het beeld van onze nieuwe samenleving waar zwart en blank van geen tel meer zijn, waar het gaat om mensen, van welke kleur dan ook.

Peter Verlinden (volgt al een kwarteeuw de Afrikaanse wereld)
Marie Bamutese (woont al meer dan vijftien jaar in België)