Over macho's, macha's en guapismo - Cathérine Ongenae

Een gezwollen gebaar. Hij duwde met zijn vinger in de rook, tekende er een patroon in. Neen, hij schreef. Wat schreef hij? Ik tuurde, de ogen dichtgeknepen tot spleetjes. De rook prikte in mijn neus en op mijn netvlies. Ik las: 'Wees een man!’
Hij lachte daarop honend, begon om zijn as te draaien, sneller en sneller, als een derwisj om dan plots, poef, in rook op te gaan. Dikke stroperige tranen welden op en trokken grillige sporen over mijn gezicht.
Hoe kan ik nu een man zijn? Ik ben geen man. Ik ben een vrouw.

Afgelopen weekend voelden tienduizenden bewonderaars/sters zich met elkaar verbonden, niet door het WK voetbal, maar door een knappe crimineel Jeremy Meeks wiens mugshot door de politie van het Amerikaanse stadje Stockton op Facebook was geplaatst. Op het moment van dit schrijven heeft de foto 95.305 likes en werd het plaatje 12.399 keer gedeeld. Los van allerlei terecht morele vragen over de privacy van vermeende misdadigers, vergaap ik me vooral aan de hysterie en de commentaren. ‚Guapismo’. ‚Misschien kunnen we hem wel veranderen’. ‚Laat hem gaan, hij moet voor de televisie werken.’ 'God zal hem een nieuwe kans geven als model.’
God zal hem redden want hij ziet er goed uit.

Honderden jaren vrouwenstrijd, drie feministische golven ver en dit is het resultaat? Publiek gegeil op de eerste, de beste ‚hot convict’, domme hormonale praat van vrouwen die wel een baby willen van deze, inderdaad, toch wel oogverblindend knappe jongen? Getatoeëerde traan - de medaille voor moord in bendesymboliek - geen bezwaar. We geilen in het openbaar net zo goed op de godenlichamen van voetballers, voor de heren zijn er hun sexy supporters. Machogedrag voor iedereen, is dat gelijkwaardigheid? Hormonen, zegt u? Een mens is meer dan een vat testosteron en oestrogenen, toch?

Niemand die het me nog vraagt, of ik feminist ben. Niemand die daaraan twijfelt. Behalve ik. Neen, over de basis van feminisme, de vanzelfsprekende gelijkwaardigheid van man en vrouw en alle andere genders die je maar kunt bedenken, met alle mogelijke kleuren en culturele achtergronden, ben ik niet in dubio. Maar wel over waar het feminisme ons tot nu heeft gebracht.

Kun je zoals in dit, ik geef toe anekdotisch, voorbeeld tegen de seksuele objectificatie van vrouwen zijn en het tegelijk oké vinden dat mannen worden geobjectiveerd? Is dat niet meer van hetzelfde? Is dat niet een simpelweg herhalen van de oude patronen die we eigenlijk afkeuren? Want stap je als vrouw op die manier niet in een dominant denkkader dat uitgesproken mannelijk is?

We lezen allerlei berichten over de vervrouwelijking van de maatschappij, maar waar is dat dan te zien, buiten in de cijfers? Men heeft de mond vol over vrouwelijke waarden als zorg en empathie, maar wat merk je daarvan op de werkvloeren als steeds meer werknemers tegen een burn-out aanhikken? Als het Voka stelt dat mensen maar minder bezig moeten zijn met hun vrije tijdsinvulling en meer met hun job, dat tijdskrediet te veel verwennerij is, is dat nu die langverwachte vervrouwelijking? Of moeten we het toch maar stellen met vrouwen die zichzelf uithongeren of ombouwen om te voldoen aan een ideaalbeeld dat ook niet mee evolueert?

Ondanks de vele inspanningen van de vrouwenbeweging is de wereld waarin we leven nog steeds in een staat van massahypnose door wat men de 'male gaze’ noemt. Subtieler aanwezig dan hierboven beschreven, maar niettemin dominant, bepaalt die mannelijke blik wat mooi is en wat lekker, wat dun is en wat dik, wat succes mag worden genoemd en wat falen is.

'Epic fail’ is een modieuze term waarmee men vandaag een fout, een flater maar ook een mislukking beschrijft. Veel mensen meten hun succes nog steeds met de meetlat die de dominante blanke alfaman hanteert. Die normen zijn geworteld in een koloniale machtsdrift, een voorkeur voor nutteloze hiërarchieën en een concurrentiedynamiek die niet bepaald verheffend is.

De vervrouwelijking zoals we die nu althans maatschappelijk zien voltrekken, is die van een alfavrouw die op hetzelfde elan verder gaat, die koste wat kost jong en mooi probeert te blijven, zwakkere medemensen vertrappelt en speelt volgens de regels die ooit door een ander werden bepaald.

Ja, we horen stilaan een ander geluid, dat is waar. Van mensen die het leven anders willen aanpakken, die alternatieve structuren zoeken, een andere invulling geven aan wat vrouwelijk is, de zogenaamde softe waarden wel waardevol vinden. Maar zolang de mainstream die nieuwe koers niet oppikt, staat gelijkheid voor ‚gelijken op de man’.

Je zou kunnen stellen dat gelijkheid iets is als respectvol omgaan met beide geslachten. Maar het lijkt er eerder op dat de definitie van vrouwelijkheid zo wordt uitgehold en vol geplamuurd met oude clichés dat vrouwen uiteindelijk nog steeds onder de duim liggen en zelfs het foute kopieergedrag dat ze overnemen zien als een vooruitgang.

Machogedrag kopiëren is geen vooruitgang. Het wordt tijd dat vrouwen die bezwering verbreken, de ‚male gaze’ van de illusionist ontmaskeren en de heersende normen actief gaan bijsturen. Want aan een gelijk- of gelijkwaardigheid die bestaat uit haantjes- en hennengedrag van macho’s en macha’s hebben we niets.

(Cathérine Ongenae is antropoloog, freelance journalist en columnist.)