Gevallen engelen - Lucas Vanclooster

Voor Pistorius was er O. J. Simpson. Had ook zijn vriendin vermoord. Die zaak ging aan het rollen tijdens het eerste wereldkampioenschap voetbal in de Verenigde Staten. En reken maar dat het ook het laatste was. Voor wij het hier zouden pikken dat een crimi-kwestie een cruciale match van de Rode Duivels onderbreekt, zou het al om onnoemelijke feiten gepleegd door Jean-Marie Pfaff, koningin Fabiola of Wendy Van Wanten moeten gaan.
Zet ook monseigneur Laurent, prins-broer met meer bevoegdheden sinds Philippe de toon besteeg, maar in dat lijstje. Hij verscheen tot nu alleen maar als getuige voor de rechter, in Antwerpen. Getuige of beklaagde, het ging wel over de frauduleuze renovatie van zijn modeste villa.

Buitensporige belangstelling voor helden die van hun voetstuk tuimelen is van alle tijden. De bijbel stikt al van dit soort verhalen. Het zijn de meest gelezen en bewerkte en tot boek en film omgezette bijbelstories. Lucifer himself was bij aanvang toch een goede engel? Nu heerst hij over de hel van waaruit hij dagelijks zijn trawanten uitstuurt om ons in verzoeking te brengen. Je moet al een Sint-Antonius zijn om daaraan te weerstaan. Andere bijbelse sneuvelende toplui: Job, Judas, Samson en Jezus himself. Tot hij voor rechter Pontius P. verscheen, voor een live-publiek. P. Pilatus liet dat publiek democratisch kiezen tussen Jezus en Barabas en waste de onschuld in zijn handen.

In de antieke literatuur wemelt het evenzeer van onaantastbaren die toch te pletter storten, na een misstap of door brute pech veroorzaakt door hoogmoed. Denk aan Heracles-Hercules. En in de theaterliteratuur van eeuwen later aan Don Giovanni en MacBeth.

Bij de vrouwen zijn de gevallen engelen bijna even talrijk. Als hun zonde dan nog iets met seks of gezinsdrama’s te maken heeft, is belangstelling sowieso verzekerd. Medea vermoordde haar kinderen om haar man Jason, koning van Korinthe, te treffen, omdat hij haar ontrouw was. In een moeite was ook Jason gevallen. De vrouwelijke lijn, die ergens start bij Eva, Ruth en Rachel loop via Cleopatra en Anna Boleyn door tot Britney Spears, Betty van Big Brother en prinses Diana.

Het absolute archetype van de vallende held is, letterlijker kan moeilijk, Icarus. Hij wilde naar de zon vliegen met zelfgemaakte vleugels. Wat een durf en lef, hoe heerlijk die argeloze vermetelheid, of nee, hoe ergerlijk die hovaardij. Pieter Breughel voegde insult toe aan injury op zijn meesterwerk ‘De Val van Icarus’. Daarop zien we een landelijk, bijna bucolisch tafereel, waar helemaal rechts onder, piepklein, Icarus in de golven stort, wat een kleine rimpeling veroorzaakt. De boer kijkt niet op, hij ploegde voort. Als Icarus er het levend vanaf had gebracht, en een GAS-boete gekregen, zou de belangstelling nogal gegroeid zijn.

Van alle gevallen helden zit Pistorius het dichtst bij Icarus. Hij wilde zo ongeveer hetzelfde doen: vliegen. Als medaille-winnaar op de paralympics was hij ons aller knuffelgehandicapte. Zijn echte olympische ambities vielen al moeilijker. Er waren allerlei technische reglementen nodig om hem van brons af te houden. De finale van de 400 meter, net goed.

Als zijn medewerkers alle technologie hadden mogen gebruiken die hen ter beschikking stond, dan was Pistorius multi-medaillewinnaar, van de 4 X 100 meter tot de marathon, 3000 meter steeple inbegrepen, van snelwandelen tot polsstokspringen. En zijdelings ook nog de tienkamp en de Iron Man. Trop is te veel. Toch geen brons afpakken van de Borlées zeker!

We voelen ons niet goed bij grote helden en volmaakte weldoeners. Wie boven het maaiveld uitsteekt, vraagt om de zeis. Of om de boekskens. Ook politici die snel opbranden nadat ze de verkiezingen overtuigend winnen, zitten in die categorie. Dat “doe maar gewoon dan ben je al gek genoeg”-syndroom zit er bij het ene volk sterker in dan bij het andere. Vlamingen scoren hoog, denk ik. Alle politieke, sportieve en artistieke sterren van nu zouden goed moeten beseffen dat het tij snel kan keren. In een aantal gevallen van ‘hoogmoed komt voor de val’ kan ik overigens mijn ongeduld niet bedwingen.

In de jaren 70 was er de veelbelovende onderzoeksrechter Guy Jespers die via de schermen van de BRT achter de tralies vloog en daar doodziek van werd. Hij moest niet denken dat hij omdat hij die mooie meneer Jespers was op begrip van het vulgum pecus moest rekenen. In de zaak Dutroux hadden we toch veel liever die succesvolle fraudeur en flierefluiter Nihoul zien hangen.

De gokchinees Yé zouden we levend villen om zijn huid te vervangen door het leder van een versleten voetbal. En wat kreeg die arme Frank Vandenbroucke uit Geluwe niet te verduren nadat hij geboeid voor de onderzoeksrechter verscheen? De arme man stierf dan nog, berooid, bestolen, verlaten, in een bordeel in Senegal.
 

Roman Polanski maakte van de knapste films uit de geschiedenis, en overkwam het ergste dat een man kan meemaken: zijn allerprachtigste vrouw Sharon Tate, zwanger op de koop toe, werd vermoord door de waanzinnige psychopaat Charles Manson. Decennia later had Polanski voor de rechter moeten verschijnen op beschuldiging van seks met een 13-jarig meisje, onheuglijk lang geleden. Polanski en het meisje, intussen een volwassen vrouw, hadden dat al lang in der minne geregeld, en zeker het slachtoffer wilde niets meer te maken hebben met haar vorig leven, maar neen, een halsstarrige rechter beet zich, totaal irrelevant, vast in de zaak.

Herinnert u zich nog die akelige Kenneth Star (what’s in a name), de onderzoeksrechter die mediageniek maar bleef plakken aan de Clinton-Lewinsky-affaire, en het zo ver kreeg dat de zittende president op televisie op de meest onkiese vragen moest antwoorden? Niemand kan zo’n semantisch verhoor winnen. Clinton is tot het einde der tijden de man met de broek op de enkels.

Wat drijft ons? Jaloezie? Burgerlijke moraal? Angsthazerij? Dat we in die mate verwend worden met boeiende beroemdheden dat we ze snel beu zijn en willen vervangen door anderen? Dan hebben we weinig nodig om vandaag af te vallen en voor de rechter te sleuren, wie we gisteren aanbaden.

Zo lang we de grijsheid van ons eigen bestaan willen opleuken met adoratie voor en selfies met vedetten, zullen we ook onze onbenullige sufheid en tamme kwaadaardigheid maskeren achter selectieve hypocrisie, zodra het met het idool enigszins anders uitpakt. Het gaat om hetzelfde psychologische mechanisme. Fanatisme zoals populisme draait snel de kazak.

Maar uiteraard laten we ons ook bij de neus nemen. De beste gedragspsychologen ter wereld zijn mediamarketeers. Pistorius en Simpson jagen de kijkcijfers omhoog. Het is zo gemakkelijk, dat mikken op geniepige verontwaardiging. Maar… de remedie is dat dus ook! Beste lezer, heel het raderwerk staat stil, als uw machtige wijsvinger dat wil. Klik op een nieuwssite eens NIET als eerste op de zogenaamde juicy stories. Als u het wel doet, bewijst u de makers ervan een gunst, speelt u hen argumenten in handen om nog meer prut over ons uit te storten.

Ontdek de rijkdom in uzelf, geniet van het alledaagse van uw omgeving. Aandacht voor sensatie en roddel zal de passie niet in uw leven blazen, wel integendeel. De Matteus- en Johannes-passies van J.S.Bach kunnen dat wel. Als dat geen mooi voornemen is voor de Goede Week.
 

(Lucas Vanclooster is journalist bij VRT Nieuws.)