De terreur van de kleutertoets - Lin Delcour

Ikzelf ben hoogzwanger, en dat doet een mens nadenken over de wereld waarin ons kind zal terechtkomen. Hoe goed je kind het doet op school, dat is tegenwoordig de graadmeter die verraadt of je wel een goede ouder bent. En het begint al aan de poort van de kleuterschool. "Die van mij schrijft zijn naam al, niet meer in spiegelschrift. Hij kleurt perfect binnen de lijntjes en is nog maar vier. Oh, ons dochter was al zindelijk voor ze één werd." Ik hoor het opbod nu al voortdurend, wat zal dat geven als ik er binnenkort aan die poort sta? Als ik niet oplet, wordt mijn kind al 'gemeten en getoetst’ van in de crèche. Slaan we niet allemaal door?

Dé toets die blijkbaar het meest voor angstzweet zorgt bij ouders is de TOETER. Het TOEtsboekje voor Taal -en Rekenvoorwaarden, Schrijfmotoriek en observatie van de werkhouding is de befaamde schoolrijpheidsproef: een werkboekje van 20 bladzijden, werktijd: 90 minuten. De test beweert te meten of de kleuters van vijf jaar rijp zijn voor het eerste leerjaar. De drie onderwijskoepels zeggen geen exacte cijfers te hebben, maar uit onze bevraging blijkt dat ongeveer de helft van de Vlaamse kleuterscholen hem nog altijd afneemt.

Nochtans: de test is totaal verouderd, nog opgesteld door een werkgroep van het PMS in de jaren ’80 en meet eigenlijk vooral concentratievermogen. Bepaalde CLB’s, de drie onderwijskoepels én experts raden hem af. Maar aan de schoolpoort is het wel nog altijd een gedroomd gespreksonderwerp. Waarom willen we zo graag een cijfer kunnen plakken op ons kind? Waarom blijven kleuterscholen verslaafd aan dat cijfer? Het perfecte kind is blijkbaar maakbaar en meetbaar, en dan is een goede Toeter een must. Mijn kind, slim kind. Dénken we te meten.

Als op het oudercontact blijkt dat de Toetertest goed ging, is er natuurlijk geen probleem. Dan zal ook ik stiekem een beetje trots en vooral gerustgesteld zijn: met mijn kind komt het wel goed. Maar slechte punten zorgen voor grote teleurstelling. “Oei mevrouw, de fijne motoriek is toch niet zoals het zou moeten.” Of, zoals Pieters ouders te horen kregen: “Percentiel 15. Dus 85 kinderen van de 100 scoorden beter op de Toeter dan uw kind.” En dan explodeert een bom aan zorgen. Ligt het aan ons? Moeten we meer oefenen thuis? Hij/zij zal toch wel vlot meekunnen in het lager onderwijs?

Gevolg: sommige vijfjarigen, ook Pieter, blokkeren totaal. “Ik kan dat niet, ik ben te dom, dus doe ik het niet meer.” Het moet vreselijk zijn om je kind zoiets te horen uitspreken. Klinkt u bekend in de oren? Mij wel. Ik hoor het bij collega’s en vrienden met kleine kinderen. En ze zijn niet alleen, want nog nooit begeleidden therapeuten zoveel kleuters (!) met stress en faalangst. En het aantal aanmeldingen piekt, jawel, rond februari-maart. Waarom schaffen kleuterscholen de Toeters dan niet af? Omdat, zo vertellen ze mij, de test een houvast is. Een soort “objectivering” om problemen rond schoolrijpheid aan ouders te signaleren.

We focussen op de fouten, op dat ene resultaat. De tegenargumenten zijn: “Die test is maar een onderdeeltje van een observatieverslag, we doen hem nog ter controle, ouders vragen ernaar.” Maar eens dat cijfer er zwart op wit is en het is slecht, weegt het enorm door. Dat lijkt me heel tegenstrijdig als je weet dat het M-decreet, met zoveel mogelijk kansen voor leerlingen met een beperking in het gewone onderwijs, vorige week werd goedgekeurd.

In Nederland hebben ze de kleutertoets vorig jaar radicaal afgeschaft. Kleuters zijn te jong om al individueel te testen dus het resultaat zegt niks, klinkt het daar. Het Finse onderwijssysteem toetst geen enkel kind onder de acht. Maar bij ons blijft de helft van kleuterscholen lustig doortoeteren. Waarom negeren ze het advies van bepaalde CLB’s, van experts, van de minister van Onderwijs? Scholen kiezen vrij en ze blijven blijkbaar kiezen voor traditie, voor een verouderde toets.

Ik kies er niet voor. Mijn kind hoeft die stress niet te ondergaan. Als er een probleem is, dan zal het natuurlijk moeilijk zijn om die boodschap te aanvaarden. Maar die krijg ik liever van een juf of meester die mijn kind een jaar lang observeert - ook het emotionele en het creatieve - dan van een verouderde test. Nog goed om te weten: als je je kind inschrijft in een school waar Toeters worden afgenomen om de ontwikkeling van het kind in kaart te brengen, dan ga je daar als ouder in principe mee akkoord. Maar je hoeft je niet gek te laten maken door het cijfer. Ik neem mezelf voor dat ik me niet gek laat maken over vijf jaar.
 

(Lin Delcour is reporter bij Koppen. De reportage is te zien op donderdag 20 maart om 20u40, in Koppen op Eén.)