Het uniform als schietschijf - Kolet Janssen

Maakt het uniform dat deze mensen dragen bij het uitoefenen van hun werk hen makkelijker tot schietschijf? Werkt het als een soort vrijgeleide waardoor de doorsnee burger al zijn rancunes op hen kan botvieren?

Mensen met een kort lontje zijn er natuurlijk altijd geweest. Nu ‘zelfontplooiing’ al enkele decennia de plaats heeft ingenomen van ‘zelfbeheersing’ in het opvoedkundig discours krijg je wellicht wat meer van dit soort uitbarstingen. Al lijkt er me toch meer aan de hand. En het heeft niet alleen met uniformen te maken, want ook politici en leerkrachten krijgen meer dan hen lief is te maken met onterechte kritiek en kwetsende verdachtmakingen.

Ontzag voor gezagsdragers staat in onze tijd op een laag pitje. Die zijn vaak nochtans de vertegenwoordigers van het algemeen belang. En omdat die mensen het algemeen belang verdedigen, zou dat ten allen tijde moeten voorgaan op ons eigenbelang. Gezagsdragers en alle mensen die in een of andere functie voor de overheid of voor diensten als het openbaar vervoer werken, zouden moeten kunnen rekenen op ons respect.

Maar in de praktijk gaat het dus helemaal anders. Heel wat mensen beschouwen zichzelf als klanten van de overheid. Zij betalen immers al die diensten met hun moeizaam afgestane belastinggeld. En de klant is – zoals algemeen bekend – altijd koning. In hun ogen betekent dat dat de overheid voor hen zeven dagen op zeven en vierentwintig uur per dag ten dienste moet staan van hun eigen privé wensen en belangen. En als je dus met een glaasje te veel op moet stoppen voor een alcoholcontrole van de politie, druist dat in tegen je eigenbelang en gaan sommige mensen dat afreageren op de agent van dienst.

Met hetzelfde gemak worden politici ‘zakkenvullers’ genoemd als hun beslissingen niet direct concreet voordeel opleveren. Of is een leraar een ‘luie profiteur’ als zoonlief zijn examen niet haalt. Ook personeel in ziekenhuizen en rusthuizen of mensen aan de kassa van een supermarkt worden soms met bijzonder weinig respect behandeld en krijgen de schuld van alles wat er in het leven zoal kan mislopen. Mensen die door hun functie een zeker gezag uitoefenen, krijgen vaak de volle laag. We hebben het moeilijk om met gezag om te gaan, om ons neer te leggen bij beslissingen die niet in ons privé voordeel zijn, om te erkennen dat gezag nodig is en dat iemand het dus moet uitoefenen.

Er doen veel verhalen de ronde over gezagsdragers die hun boekje te buiten gaan en dat kan natuurlijk niet. Misbruik moet bestreden en bestraft worden. Maar in de praktijk valt het mij altijd op hoe uiterst correct en geduldig de meeste politieagenten, buschauffeurs en treinbegeleiders reageren op vaak korzelige burgers. Misschien kan het geen kwaad om hen voortaan met gelijke munt te betalen en hen wat vriendelijker te benaderen. Ook als het in ons nadeel is. Een mens kan tenslotte niet altijd zijn zin krijgen.

Kolet Janssen is jeugdauteur, oud-lerares, (pleeg)moeder en oma.