Laatste Vlaamse Nobelprijs dateert van … 1938 - Luc Van der Kelen

Het had een vraag kunnen zijn voor de Slimste Mens. “Noem de laatste vijf Vlaamse winnaars van de Nobelprijs.” Helaas, we komen niet aan vijf Vlamingen onder de tien Nobelprijzen die naar ons land gingen. Een ervan, de eerste, ging dan nog naar een vredesinstituut. Een vredelievend volkje zijn we wel, want nog drie andere vredesprijzen waren voor Belgen. En dan was er nog die ene voor de literatuur voor een Franstalige Gentenaar, Maurice Maeterlinck.

Laten we de vraag dus anders formuleren. Wie was de laatste Vlaming die de Nobelprijs kreeg? Eerlijk is eerlijk, ik heb het antwoord moeten opzoeken. Omdat het zo lang geleden is. Het was Corneel Heymans, hoogleraar farmacologie aan de Gentse Universiteit.

Wanneer kreeg hij de Nobelprijs geneeskunde?
Antwoord: in 1938. Voor de laatste wereldoorlog, voor onze tijd dus. Na hem waren er nog vier, een voor de vrede, een voor geneeskunde (aan twee professoren), een voor scheikunde en nu de allereerste voor fysica. En daar is geen enkele Vlaming bij.

Aan de Universiteit Gent lachen ze trouwens een beetje met de collega's van Leuven. Omdat die er nog geen enkele hebben. Zullen we 't groen lachen noemen, want één enkele Nobelprijs in 1938, het is niets om heel fier op te zijn.

Even een parenthese: voor de economie hebben we nog geen enkele prijswinnaar. En nochtans hebben we veel specialisten. Geert Noels, Ivan Van de Cloot, Paul De Grauwe. We moeten ons excuseren bij Voka. Jo Libeer komt nog niet in aanmerking, maar hij doet zijn best.

Wat kunnen we daar nu uit leren?

1. We zijn geen volk van onderzoekers, voor fundamenteel noch voor toegepast onderzoek. De enige Vlaming die met recht en reden aanspraak had kunnen maken op een Nobelprijs geneeskunde, was Paul Janssen. Maar die was behalve onderzoeker (en ontdekker van diverse nieuwe geneesmiddelen) ook de CEO van zijn eigen farmabedrijf en daarom kwam hij dus niet in aanmerking voor een wetenschappelijke prijs. Er zijn een paar mogelijke kanshebbers, onder meer in de biogenetica en de nanotechnologie.

2. Onze wetenschappers moeten zichzelf leren verkopen. Het is kenschetsend dat het higgsdeeltje is genoemd naar een Britse wetenschapper, terwijl die wel later publiceerde dan het duo Englert-Brout en hun theorie als richtinggevend wordt beschouwd en toegepast. Het heeft te maken met de aard van de Belgen om zichzelf niet op het podium te hijsen. We zijn te bescheiden. Het kan ook inherent zijn aan wetenschappers in fundamenteel onderzoek, maar ook zij moeten er rekening mee houden dat publieke en private middelen voor onderzoek niet gaan naar onderzoekers die onbekend wensen te blijven.

3. De meest bekroonde Belgische universiteit is de ULB, waar in Vlaanderen geheel ten onrechte wat meewarig over wordt gesproken als een gepolitiseerde instelling die alleen in het nieuws komt als haar lokalen worden bezet door asielzoekers. En de grootste verrassing is de afwezigheid van Leuven, de oudste en meest prestigieuze universiteit, in Vlaanderen toch.

Misschien is het wel een vergissing geweest om het wetenschappelijk onderzoek te defederaliseren. Het is bij uitstek een internationaal terrein en het vereist ook grote budgetten. Ik refereer maar naar het nieuws over het malariavaccin, dat ontwikkeld wordt bij GSK, topfarmabedrijf, in Wallonië. Er was een half miljard euro voor nodig. Dat gaat dan nog over toegepast onderzoek, dat een duidelijke commerciële finaliteit heeft. In fundamenteel onderzoek is dat veel minder zeker.

Soap aan de universiteit

Misschien moeten we onze vedetten ook wat meer in de wetenschap zoeken. Tenslotte is dat onze belangrijkste grondstof, om het eens even met een huizenhoog cliché te zeggen. Maar het is daarom niet minder waar. Er wordt in Vlaanderen in de media duizend keer meer geschreven over Astrid Bryan en andere Lesleys dan over de gezamenlijke arbeid van alle wetenschappers in al onze universiteiten samen. Onze mediagoden zijn Kim Clijsters en andere Vincent Kompany's. Misschien moeten onze televisiemakers eens een soapserie aan de universiteit draaien?

Onderzoek vraagt tijd en kost veel geld. De Vlaamse regering heeft haar budgetten voor innovatie ondanks de besparingen opgetrokken zoals afgesproken. Dat is haar belangrijkste realisatie van de jongste vierenhalf jaar. Een pluim voor de doorgaans in de media verguisde Ingrid Lieten. Maar we zijn er nog lang niet. De budgetten moeten hoger, veel hoger en ze moeten nog meer een samenspel worden van overheid en privé.

In Amerika is de wetenschap met sprongen vooruitgegaan dankzij de NASA en haar ruimtevaartprogramma's en het feit dat private bedrijven bij de ontwikkeling ervan worden betrokken. Maar als er aan een Vlaamse universiteit succesvolle spin-offs worden ontwikkeld, dan liggen visionaire rectoren als een André Oosterlinck meteen onder vuur als de uitverkopers van onze wetenschappers aan de commercie.

Helaas voor Rik Torfs, er bestaat geen Nobelprijs voor kerkjuristen.

Luc Van der Kelen. De auteur was commentator van Het Laatste Nieuws
 

Belgische Nobelprijswinnaars

• 1904 - Nobelprijs voor de Vrede: Instituut voor Internationaal Recht te Gent
• 1909 - Nobelprijs voor de Vrede: Auguste Beernaert
• 1911 - Nobelprijs voor de Literatuur: Maurice Maeterlinck
• 1913 - Nobelprijs voor de Vrede: Henri La Fontaine
• 1919 - Nobelprijs voor de Fysiologie of Geneeskunde: Jules Bordet
• 1938 - Nobelprijs voor de Fysiologie of Geneeskunde: Corneille Heymans
• 1958 - Nobelprijs voor de Vrede: Dominique Pire
• 1974 - Nobelprijs voor de Fysiologie of Geneeskunde: Albert Claude en Christian de Duve
• 1977 - Nobelprijs voor de Scheikunde: Ilya Prigogine
• 2013 - Nobelprijs voor de Natuurkunde: François Englert
 

Meest gelezen