Filip, stop dat ge-monseigneur! - Luc Van der Kelen

Met een kardinaal of een bisschop lukt dat nog. Dat lijkt bij hun functie te passen. Halfweg tussen hemel en hel.
Maar daar sta je dan in de serres van Laken met prins Filip en prins Laurent te keuvelen. Zegt de prins, die straks koning wordt: “Moet je een pint?”. Ja, monseigneur. Waarna hij de keuken induikt en met een glas bier terugkeert. "Merci, monseigneur".
Bepaald onhandig ook met die twee samen. Je spreekt de een aan en ze antwoorden allebei. Ik moet zeggen, dat het een paar recepties geduurd heeft, voor ik dat geseigneur op een natuurlijke manier gezegd kreeg. Pinten pakken met de “monseigneur”. Het zet niet aan om je samen te bezatten.

Met de koning zelf is dat al niet anders. Een gewoon mens zoals u en ik spreekt zijn vrienden en kennissen aan met de voornaam. “Dag Albert, hoe is 't met de rug?” Als je dan op visite komt bij de koning, schept dat Sire-gedoe een afstand. Geen normale mensen, denk je. Helemaal fout.

Ze zijn veel normaler en gewoner dan je denkt. Ook al ga je je als vanzelf respectvoller gedragen dan gewoonlijk. Niet zozeer omdat de man voor je van een hogere waarde is dan om het even wie die je kent. Nee, het gaat om het respect voor de functie van staatshoofd. Eerste burger van het land. Herman De Croo eiste die titel vroeger op als parlementsvoorzitter. Maar in feite is het de koning die de eerste burger is. De eerste dienaar van zijn land.

Moeten we daarom al die middeleeuwse vormelijkheden blijven cultiveren? Kom je de koningin tegen, dan zeg je gewoon “Mevrouw”. Waarom dan niet gewoon “Meneer” als je tegenover de koning staat? Omdat zijn rol in de grondwet staat en die van de koningin niet?

Meneer, zo worden we zelf aangesproken, als onze gesprekspartner de gewone beleefdheidsregels toepast. Het betekent dat de ander je respecteert. Meneer, het is de eretitel van de burger. Monsieur le citoyen. Burger, het is onze voornaam in een parlementaire democratie, waarin iedere medeburger gelijk is. De hoogste burger niet gelijker dan de kleinste.

Ik schrijf het om de aandacht te vestigen op de tradities. Het is goed dat een land die in ere houdt. Maar de vertegenwoordigers van de staat hoeven er toch geen circus van het Ancien Régime van te blijven maken. Laten we ze als gewone mensen behandelen met een speciale functie. De afstand tussen hen en de gewone burger moet niet worden opgevoerd tot olympische proporties. Vroeger spraken we een minister aan met “Excellentie”. Ik heb het nog moeten doen in het begin van mijn carrière in de journalistiek. Excellentie. Kreeg ik echt niet gezegd. Inmiddels zijn zij afgedaald uit hun hemel en zeg ik Elio tegen Elio en Herman tegen de Europese president. En we jijen en jouwen, zoals dat gaat onder mensen die elkaar dagelijks ontmoeten.

Laat de nieuwe koning dus eens nadenken over de manier waarop hij tussen zijn bevolking wil staan. Ertussen of erboven, daar gaat het om. Het is een van die aspecten van hun communicatiestrategie, die maakt dat ze als houterig en wat robocopachtig gekunsteld worden gezien. Iets wat hen belet om gewoon zichzelf te zijn. Staatshoofd, maar als gewone mens. Meneer de Koning. Niet langer Sire. Meneer Laurent. Niet Monseigneur. Stel dat hij een journaliste het hof zou maken? Moet ze dan ook Monseigneur blijven zeggen?

Dit is een pleidooi om een stormwind door het paleis te jagen. Misschien denkt u dat koning Filip het naturel niet heeft. Men zou zich kunnen vergissen. De kroonprins is een vat vol emoties, die hij niet mag tonen. Ik beklaag hem. Graag juichen, schreeuwen uit volle borst als de Rode Duivels scoren, maar dat niet mogen.

Permanente zelfcontrole. Vragen we niet gewoon het onmogelijke van zo'n man en al zijn familieleden? Als wij, het volk, graag zouden zien dat onze vorsten en prinsen zich wat natuurlijker zouden gedragen, wat minder blasé, moeten we ze dan niet toelaten om ook eens zichzelf te zijn, zonder aan ieder onvertogen woord staatkundige belangen toe te kennen? Het moet van twee kanten komen. We willen een moderne monarchie, een van de 21ste eeuw, wat minder vormelijk dan vroeger. Welnu, dan moeten we de royals ook de kans geven om hun persoonlijkheid te tonen en ze niet vragen hun menselijkheid voortdurend te onderdrukken. Toch!

In Nederland wordt dat van de royals geaccepteerd. Zo'n Willem-Alexander mag in het water springen, als een zwemmer goud haalt op de Spelen. Hartelijk en luidop lachen. Niet altijd gereserveerd zijn. Dat betekent niet dat de koning er daar om het even wat mag uitflappen. Maar hij mag zich tonen als de mens Willem-Alexander. Iemand die kan lachen, huilen, kwaad worden, liefhebben en bewonderen.

De Rijksvoorlichtingsdienst organiseert dat daar perfect. En dat is nodig geweest omdat rond de Nederlandse monarchie een aantal kwalijke incidenten was gebeurd. Maar vandaag bestaat er in Nederland een goede balans tussen de staatkundige functie en de vormelijkheden en de spontaneïteit van de leden van het koningshuis. De koning wordt er ook aangesproken als Sire, maar het volk ziet de druk van het protocol veel minder.

We krijgen een nieuwe koning en dat is de uitgelezen gelegenheid om dus een revolutie van moderniteit te ontketenen. Noël Slangen in het paleis met een communicatiestrategie zoals een topbedrijf er een heeft. Met een koning en prinsen die leren omgaan met de camera's tot ze ze niet meer “voelen' als ze moeten speechen.

In Nederland konden de kroonprins en de kroonprinses een interview geven aan de tv, perfect geregisseerd maar heel naturel in de stijl. Zouden Filip en Mathilde dat kunnen? Wellicht nog niet op dezelfde manier, maar dat hoeft ook niet. Ze kunnen zich spiegelen aan het voorbeeld van Willem en Máxima, maar wel zichzelf blijven. Ze moeten een eigen stijl ontwikkelen. Filip is Albert niet en zelfs Boudewijn niet. En Mathilde is geen Paola of Fabiola. Ze moeten zijn wie ze zijn, een koningskoppel van de 21ste eeuw. Niet van 1950 en zelfs niet van 1990. Ze worden koning en koningin in de tijd van de sociale media.

De tijd dat Jean-Luc Dehaene de koning verbood rechtstreeks te mailen, bang van politieke incidenten op zijn Ingrid Lietens, is lang voorbij. Zo was het nog in de late jaren negentig en prins Laurent kon er zich vroeger behoorlijk over opwinden. Want als de koning geen mailadres kreeg, hij dus ook niet.

Laat ons respect opbrengen voor onze tradities. De burgers zijn die tradities gewoon. Ze staan symbool voor de stabiliteit van de democratie op zijn Belgisch. Onze eigenheid. Verkiezingen? De koning consulteert. Het is eerder voor de vorm, want hij richt zich tenslotte altijd naar de consensus van de politici. Op zichzelf kan hij geen regering vormen. Hij of zij — Elisabeth komt eraan — is het smeermiddel om het raderwerk smoothly te doen draaien. Maar hij is niet de ingenieur die het ontwerpt.

Maar laat de monarchie zich tegelijk moderniseren. Laat ze zich een nieuwe stijl aanmeten, naturel, meer als gewone mensen, minder als monseigneurs en Sires, burgers onder de burgers. Citoyen Philippe. Meer moet dat echt niet zijn.

(De auteur was politiek commentator bij Het Laatste Nieuws.)