Euro met pukkels - Maja Wolny

Dat de zonen of dochters zich tegen hun eigen vaders keren, is een gekende dreiging. Freud had het al over de ‘vadermoord’ en Toergeniev beschreef het generatieconflict in “Vaders en zonen” . En vandaag? Marine Le Pen is het niet eens met haar vader . De dochter van Poetin voelt zich gelukkiger in het decadente Westen dan in de Russische modelstaat van haar vader. En Alina Fernández ontmaskert in een boek haar vader Fidel Castro als dictator.

Maar nog angstaanjagender is het wanneer de vaders zich tegen de kinderen keren. De mythische Kronos verslond zijn eigen kroost uit angst dat een van zijn kinderen hem de heerschappij zou ontnemen. Vandaag zijn het de vaders van de euromunt die langzaam maar zeker hun eigen creatie in vraag stellen.

Ooit was de euro een liefdeskind van Europa. Voor mij spoorde de lancering van de gemeenschappelijke munt samen met een historisch moment in mijn eigen Europese avontuur. Net toen de lanceringsdatum voor de euro bekend werd gemaakt, viel een mooie enveloppe in de bus van mijn toenmalige adres in Warschau: in oktober 2001 mocht ik als Erasmusstudente in Brussel starten. Nauwelijks enkele maanden later, tijdens een nieuwjaarsfeestje in België, klonken we met Europees enthousiasme en Poolse wodka op de euro, deze net geboren baby van zo vele trotse vaders. Maar nu, veertien jaar later, klinkt bijna niemand meer op dit ooit zo gewenst kind.

De Griekse problemen, die vaak in de pers als Griekse tragedie worden beschreven, hebben overal in Europa vragen doen rijzen over het bestaansrecht van dat liefdeskind euro.
Ik ben zelf een moeder van een tienerdochter. Twee jaar jonger dan de euro. Met enkele puistjes, maar beeldig mooi. Ze kent geen Europa zonder euro. Als peuter praatte ze over ‘euru’ in haar spaarpot. Ze vindt het spannend om haar centen te wisselen in een klein ‘kantor’ op de Duits-Poolse grens. Ze vraagt mij af en toe wanneer de euro in Polen zou worden geïntroduceerd, maar voorlopig is ze blij met haar collectie vreemde munten en het feit dat ze voor die ene kleine euro voldoende cash krijgt om een lekkere wafel met slagroom in Oost-Polen te kopen.

Ik zou haar moeten vertellen dat volgens opiniepeilingen een ruime meerderheid van de Polen tegen een snelle invoering van de euro is gekant. Ook in Tsjechië en Hongarije is men bijzonder kritisch. Het verbaast mij niet dat begin juli de meerderjarige Grieken ‘nee’ hebben gezegd tegen Europa en tegen de strenge vaderlijke discipline. Een referendum wordt in Griekenland niet vaak georganiseerd. Het vorige dateerde van 1973, nog voor mijn geboorte en voor de geboorte van Tsipras, en ging over het afschaffen van de monarchie. De meerderheid heeft toen ‘ja’ gezegd en zo ontstond de Derde Helleense Republiek.

Onlangs suggereerde het Poolse weekblad “Polityka”, waarvoor ik vroeger heb gewerkt, dat een gelijkaardig referendum ook in Duitsland zou worden georganiseerd. Misschien is de enige oplossing voor de huidige eurocrisis een radicale keizersnede aan beide kanten: bij de armsten en bij de rijksten? Bij de zonen én bij de vaders?

En nu komt het, mijn op een zomeravond uitgevonden scenario voor een spannende ‘economic fiction’-roman: stel dat Grexit en Gerxit tegelijkertijd plaatsvinden? Duitsland verlaat de Eurozone. De Duitse Mark wordt duurder dan de euro, de koers van de drachme wordt minder dramatisch laag tegenover de euro dan economen nu verwachten. De koopkracht van de Duitsers stijgt, hun beklag over de zogenaamde luiheid van de Grieken daalt. De kleinere eurozone wordt opnieuw de rust zelve, vrij van de pieken van de Griekse tragedie, vrij van Oedipus die zijn vader vermoordde en vrij van Kronos die zijn kinderen verslond.

Misschien komen er na de moeilijke tienerjaren van de euro nog echte vruchtbare tijden en decennia van hoog rendement. Misschien worden de vaders nog trots op de zoon. Misschien gebeurt dat nog voor de euro de midlifecrisis bereikt. Maar tegelijkertijd is het wankelen van het concept euro ook een goede levensles voor alle leeftijdsgenoten van de munt, de tieners. Niet alles kan en zou geregeld worden door de vaders. Niet alle vaderlijke ideeën blijken even goed op het einde van de rit. Soms is een stap terug een belangrijke voorwaarde voor nieuwe inzichten.

Ik heb gelezen dat een depressie of zelfs zelfmoord bij tieners vaak het resultaat is van grote vrijheid (ethisch, meningsuiting, enz.) gecombineerd met zeer hoge, onrealistische eisen die aan de jongeren worden gesteld. Er is geen speelruimte meer, geen ruimte voor falen. Zelfs die pukkels moeten snel verdwijnen. Zouden de problemen in de monetaire unie niet een symptoom zijn van een wegkwijnende verbondenheid? Empathie kan niet op kleine briefjes worden gedrukt.

Toen ik een tiener was, reisde ik liftend door Europa. Het was kort na het Verdrag van Maastricht waar enthousiaste Europese leiders over het invoeren van euro hadden beslist. Polen was toen een jonge democratie en ik behoorde tot de eerste generatie jongeren met een internationaal paspoort. Vroeger kon men enkel in de socialistische landen reizen, nu waren de Europese grenzen open. Ergens in Noord-Italië wachtte ik al meer dan een uur op iemand die mij naar Venetië kon brengen. Plots vond ik daar in de struiken tien duizend (!) lire. Het geld lag daar in het vochtige gras. Geen idee hoe het daar was beland. Eventjes dacht ik dat ik miljonair was geworden. Ik kon mijn geluk nog minder geloven toen er snel daarna een auto stopte die mij een lift aanbood. In het volgende tankstation heb ik voor de chauffeur en mezelf een blik frisdrank en een croissant gekocht. Na deze transactie was van mijn gevonden pak geld, dat in 2002 voor ongeveer 5 euro zou worden vervangen, bijna niks meer over. Maar een paar uur later zag ik voor de eerste keer in mijn leven het San Marcoplein. Ik was rijk.

(Maja Wolny is een Pools-Belgische auteur en journaliste die sinds 2002 in België verblijft.)