Zwarte Piet of geen Zwarte Piet - Kristien Hemmerechts

Als ik het goed begrepen heb, zijn er nu twee Zwarte Pieten. De ene – ‘onze’ Zwarte Piet, zeg maar – ziet zwart omdat hij door schoorstenen naar beneden klautert. Hij ziet niet zwart als roet, maar zwart van roet. Een kleine enquête bij mijn studenten leert me dat ook zij deze verklaring ingelepeld hebben gekregen. Ook in jonge hoofden is het een rotsvaste overtuiging.

Vervolgens is er de andere Zwarte Piet, die van de Nederlanders, zeg maar, die zwart ziet omdat hij uit Afrika komt. Hij is niet zomaar uit Afrika gekomen, maar als slaafje gekocht en naar Europa gebracht. Welstellende burgers in de achttiende eeuw vonden het bezit van zo’n huisslaafje een geinig statussymbool. Ze pakten graag met hem uit, wat de zwierige kleding van Zwarte Piet verklaart: fluwelen pofbroek, witte pluim op de hoed et cetera.

En er is meer aan de hand met deze Piet. Hij ís niet zwart, maar hij heeft zich met schmink zwart gemaakt. Hij draagt een pruik van kroezelhaar en heeft zijn lippen fel rood gestift. Deze Zwarte Piet is een blanke die zich als zwarte verkleedt, en daarbij de clichés niet schuwt. In de Verenigde Staten en ook in Groot-Brittannië, en naar ik vermoed in nog wat landen, kan zo’n verkleedpartij absoluut niet meer. Ze wordt ervaren als respectloos en denigrerend. Je kunt daarop zeggen: dat is dan hun probleem, niet het onze. Maar je kunt ook zeggen: misschien moeten we het gebruik dringend wat kritischer onder de loep nemen.

De afgelopen dagen probeer ik me tevergeefs te herinneren hoe Zwarte Piet in mijn kindertijd gekleed ging. Met de beste wil van de wereld wil het me niet te binnen schieten. Vandaag is ook ‘onze’ Piet gekleed zoals de Nederlandse: chic en tegelijkertijd als huisslaafje. Dat is een vreemde paradox.

We zitten hoe dan ook met een tegenstrijdige situatie opgescheept: we geloven nog altijd dat ‘onze’ Piet zwart ziet van roet, MAAR hij wordt gespeeld door een blanke die zich verkleedt en schminkt als slaafje uit Afrika. Of we het nu prettig vinden of niet: er klopt iets niet.
Het ontgaat me een beetje waarom er zo halsstarrig aan Zwarte Piet wordt vastgehouden. Als hij inderdaad de assistent of zelfs de vriend van de Sint is, dan is er geen enkele reden waarom hij dat malle pakje zou moeten dragen. Hij heeft er die pruik van kroezelhaar niet bij nodig, en ook niet dat zwartgemaakte gezicht. Je kunt zo’n Piet toch probleemloos laten evolueren zonder aan de essentie van het Sinterklaasfeest te raken. Want het moet een feest zijn, en blijven, voor alle kinderen. En voor alle volwassenen die in hun hart kind gebleven zijn. Het kan toch niet dat aan een feestelijke intocht van de goede man oproerpolitie te pas moet komen.

Dit jaar arriveert de Sint in Berchem en Deurne per vliegtuig. Met een luchthaven in de buurt is dat handig. Op het flyertje poseert de blanke Sint met een handvol Zwarte Pieten. Aan de achterkant van datzelfde flyertje staat een rij blanke, blonde kindertjes gretig uit te kijken naar de komst van Sint en Pieten. Zo’n flyer is bijna een kaakslag voor al wie aandringt op een debat over Zwarte Piet. Het zegt: met jullie bezwaren houden wij geen rekening, wij doen lekker onze zin.

Volgend jaar beter, hoop ik dan maar.

(Kristien Hemmerechts is auteur.)
 

Meest gelezen