Het jaar van de soevereine vrouw - Cathérine Ongenae

Cathérine Ongenae is journaliste, columniste en co-auteur van het boek 'Seksisme. nee, wij overdrijven niet!' (Uitgeverij Polis).

Het verhaal van oud-politicus en SP.A'er Steve Stevaert die uit het leven stapte toen hij te horen kreeg dat hem een proces wachtte wegens verkrachting: dat vergat niemand te vermelden.

Weinigen vonden het evenwel nodig om ons nog eens te herinneren aan de maatschappelijke echo van dit drama. Herinnert u zich nog de uithaal van voormalig VUB-decaan en professor moraalfilosofie Willem Elias, die het vermeende slachtoffer van Stevaert op Facebook toesprak met de gevleugelde woorden dat 'je geen drie jaar wacht met aangifte te doen'? Voor veel vrouwen was dit een pijnlijke uitspraak. Elias legde zonder het zo te bedoelen een forse kracht bloot waar slachtoffers van verkrachting mee te maken krijgen: ongeloof, schaamte, twijfel, pijn, angst.

Die emotionele cocktail leidde tot een heksenjacht op de sociale media. Men riep op tot het ontslag van Elias, wat uiteindelijk ook gebeurde. Overdreven, vonden velen. Zoveel heisa voor een paar woorden? Ik denk niet dat de reacties van de vele vrouwen overdreven waren, maar ik betwijfel of de juiste persoon aan de publieke schandpaal werd genageld.

De decaan verwoordde een verkrachtingsmythe die breed aanvaard wordt. De ideeën over verkrachting zijn namelijk ontstellend. Verkrachting, dat zoekt een vrouw toch zelf? Verkrachting, dat overkomt toch enkel zwakke of domme vrouwen? Iemand aangeven voor verkrachting, dat doe je toch meteen als je recht in je schoenen staat? Wat deed ze daar, die vrouw, in het bureau van een bekende man? Wat doen vrouwen 's nachts alleen op straat?

De jonge studente Noa Tuyaerts mocht het horen van de Antwerpse politie toen ze aangifte deed van een aanranding: meisjes blijven 's avonds beter binnen. De dochter van een vriendin kreeg van de Gentse politie, toen ze 's nachts werd aangevallen en bestolen, de vraag wat ze aanhad. Korte rokken, hoge hakken, dat is er om vragen.

Een vrouwenlichaam is nochtans geen openbare ruimte die iedereen zomaar mag betreden. Al liep ze naakt op straat, dan nog zou ze veilig moeten zijn.

Toch zijn verbluffend veel mensen het eens met de gedachte dat vrouwen het niet moeten zoeken. Al even ontzettend is te moeten vaststellen dat dit soort gedachten zich ook in je eigen hoofd hebben genesteld. Als meisje word je zo opgevoed: jongens zijn seksuele roofdieren, het is aan jou om jezelf te beschermen. Maar, zo leren meisjes, het is ook aan hen om begeerlijk te zijn. Mooi. Sexy. Bevallig. Wat hen niet wordt geleerd, is hun eigen grenzen herkennen en die te respecteren. Dat maakt dat er misverstanden ontstaan, want veel jongens leren net dat aandringen geen bezwaar is. Ze begrijpen het woord 'nee' niet, lezen de signalen van onwil niet, of interpreteren de nee als een speelse 'pak me dan, als je kan'. Wie leert die jongens dat? Of leren ze het van elkaar?

Gelukkig is er ook een andere realiteit. Als mannen seksuele roofdieren zijn, waarom zijn er dan zoveel die geen vrouw aanraken als ze dat niet wil? Die hoffelijk zijn, en attent? Met wie je een gesprek kunt voeren dat niet eindigt met hun tong in je keel, hun broek die op de enkels hangt? Zijn dat de mannen die door de macho's watjes worden genoemd? Of zijn dat mannen die geen boodschap hebben aan een relatie die niet gebaseerd is op respect? Wiens eigenwaarde niet afhangt van het overtuigen van vrouwen om iets te doen dat ze in eerste instantie niet van plan waren. Die het nut van het controleren van een vrouw niet inzien.

Er zijn mensen die in deze gedachtegang een aanval op het liefdesspel zien. Ze worden er wat nijdig van, voelen zich aangetast in hun recht op flirten en verleiden. Maar ze bewijzen er enkel mijn punt mee. Flirten, dat is grenzen aftasten, en zien hoe de ander reageert. Flirten is een vorm van communicatie. Het is oefenen in aandacht, millimeterwerk. Tot daar wil ik spelen. En verleiden is inderdaad een spel. Beschouw het dan ook als dusdanig: wie speelt, moet tegen zijn of haar verlies kunnen. Maar de vijandigheid waarmee mensen reageren op een kritische kijk op de combinatie macht en seks, suggereert vooral dat het zogenaamde liefdesspel voor velen bittere ernst is, en een kwestie van ego's voeden.

Die hele Elias-affaire heeft veel vrouwen aan het denken gezet. Zelfs ik, een veertiger, realiseerde me dat er in het verleden meer grensoverschrijdende zaken zijn gebeurd dan ik toen zelf wilde. Ik kijk terug naar de twintig- en dertigjarige versie van mezelf en ik schrik, omdat ik nu de verwarring zie die ik toen niet kon plaatsen. Wat ik niet begreep, verdween naar de zolderkamers van mijn geheugen. Besef schijnt nu als een vervelend zoemende TL-buislamp op wat ik toen niet herkende.

Ik ben daar boos om, maar ook triest. En meer dan ooit overtuigd van het feit dat dit gedrag moet stoppen. Ik wil niet dat mijn dochter een deel van haar leven verspeelt met de gedachte dat ze iemand energie, aandacht of seks verplicht is. Ik wil dat meisjes en vrouwen soeverein kunnen zijn. Vrij. Dat is mijn wens voor 2016. En voor alle jaren erna.