Voer voor psychopaten - Cathérine Ongenae

Het was zo'n scène waarbij ik twee keer moest kijken omdat ik niet begreep wat ik zag. Op de dijk van Oostende zweefden drie mannen boven elkaar. De onderste, in kleermakerszit, droeg de tweede op zijn arm, alsof hij een dienblad balanceerde. Die tweede hield op zijn beurt weer een andere in de lucht. Die wiebelde vervaarlijk heen en weer in de noorderwind.

Van op het terrasje waar ik zat, leken ze verkleed als Genghis Khan: khaki-bruine gewaden, een metaalglanzende lap bedekte hun hoofd. Wandelaars schoolden rond hen samen, staarden hen als betoverd aan. Hoe hielden ze het vol?

Bij nadere inspectie - ik heb net niet in hun kleren gekeken – bleek het dan toch niet om zo'n huzarenstukje te gaan als mijn ogen me hadden wijsgemaakt. De bovenste man bleek een pop, en de twee van vlees en bloed voerden een levitatietruc uit die zo oud is als de straat. Op YouTube vind je verschillende filmpjes van zwevende yogi's die gehuld in gewaden op een onzichtbaar plankje zitten dat vast hangt aan een al even onzichtbare constructie. Niet dat het gemakkelijk is om zo te blijven zitten, en het effect is voor even hallucinant, maar het is vooral boerenbedrog.

Twin Peaks

Ik hou niet van illusies. Of beter, ik hou er wel van, maar ik word er niet graag door verrast. Ik duik enthousiast in the suspension of disbelief als ik een roman open, een filmtitel zie of de lichten in het theater uitgaan. Ik geniet van magisch-realisme, van fantasie, van sprookjesachtige mysteries. Hoe meer verbeelding, hoe beter.
Maar buiten de wereld van het imaginaire verdraag ik geen manipulatie, geen rookgordijnen, geen trucjes, geen begoochelingen. Ontgoocheling is nooit ver af als je bedot wordt. Doen alsof is een zanderig fundament.

Zelfs de vreemdste verhalen geven me hierin gelijk. Onlangs dook ik opnieuw in de onvolprezen jaren negentig televisieserie Twin Peaks. Kwestie van te kunnen inpikken als het universeel verhoopte vervolg er zou aankomen, dacht ik, al lijkt die kans voorlopig gereduceerd tot hopeloos nu David Lynch zich uit de productie heeft teruggetrokken.

De donkere kant

In tegenstelling tot wat de centrale vraag doet vermoeden, gaat Twin Peaks niet over de vraag wie Laura Palmer heeft vermoord, maar wel over wat voor draaikolken geheimen zijn. Over hoe je vernesteld kunt raken in intriges. Over hoe potjes gaan stinken als ze gedekt blijven. Over negatieve emoties die onder het tapijt broeihaarden worden. Het gaat over isolement en afleiding zoeken in excessen, over op hol geslagen hormonen en verlangens, over de donkere kant van ons allen en in die zin over het leven zelf. Over dat van u en dat van mij.

Van leugens word ik misselijk, maar geheimen fascineren me. Het zijn onze delicaatste verhalen, onze zwakste schakels, onze drijfveren ook. Leugens staan relaties in de weg, maar geheimen zijn er om gedeeld te worden. Toegegeven, je kunt niet iedereen alles vertellen, maar alleen met je geheimen zit je op de snelweg naar eenzaamheid. Het schiet je emotioneel aan flarden.

Eenzaamheid

Eenzaamheid. Laat het ons daar eens over hebben. Eenzaam is niet alleen de persoon die zonder gezelschap is tijdens de kerstdagen en die we uit mededogen uitnodigen aan onze feesttafel. Eenzaamheid is je hart nergens kunnen uitstorten, niet geloofd en niet getroost worden. Isolement is alleen staan met je ervaringen, of ze nu positief zijn of negatief.

Een geheim is een verhaal zonder gearticuleerde woorden. Maar hoe verwoord je iets erg als je het scenario niet kent? Wat zullen de gevolgen zijn? Wat win je, wat verlies je? Kom je alleen te staan, zullen anderen het voor je opnemen of trek je ramptoeristen aan? Of erger nog: psychopaten? Want dat is wat psychopaten doen: ze voeden zich aan emoties van de twijfelaars en de zoekenden, aan gekwetste en gebarsten zielen.

Woordeloos gewurgd

En dan komen de clichés op het voorplan. Want wat doen de eenzamen? Ze zwijgen omdat ze het monster kennen. Het monster heeft alle gezichten ter wereld. Het is man, vrouw, jong, oud. Onschuldig ogend, briljant, getekend, tandeloos, maar vooral is het monster genadeloos. Het verlamt je, maakt je iets wijs, wurgt je woordeloos, verslindt je wezen.

Dat is wat psychopaten doen. Voor die ene met een hakbijl zijn er tientallen die zich als vampieren aan je laven. Ze voeden je angst, savoureren het, en maken je wijs dat je slecht bent of dom, zodat je je eigen gevangenis creëert. Intussen poetsen ze hun façade op. Geen kat die je gelooft. De samenleving onderhoudt psychopaten. Hun gedrag staat intussen opgelijst in zelfhulpboeken: 10 punten voor meer succes.

Gefermenteerde emoties

Maar ligt het aan de lente of is het tij aan het keren? De roofdieren beginnen door de mand te vallen. Ze wankelen, net als die toren van zwevende mannen. Doorheen de vermomming wordt de bedrieglijke constructie zichtbaar. De o zo sympathieke voorgevel verkruimelt. Vrouwen reageren sterker dan ooit op seksisme en misbruik. Mensen van andere culturele origine komen voor de dag met getuigenissen over racisme. Men pikt hoe langer, hoe minder pesterijen en intimidatie van eender wie, en met resultaat. Rest de vraag: wat doen we met onze gefermenteerde geheimen?

(Cathérine Ongenae is journalist, antropoloog en columnist.)
 

Meest gelezen