De school van veertig lesdagen - Jürgen Mettepenningen

Jürgen Mettepenningen is theoloog.

Vorige woensdag – aswoensdag – was het begin van de veertigdagentijd. Waar vroeger de islamitische ramadan werd uitgelegd als ‘een soort van ons vasten’, wordt vandaag niet zelden de katholieke veertigdagentijd uitgelegd als ‘een soort van ramadan’. Die verandering van perspectief toont aan in welke wereld we leven en in welke we niet meer leven.

In de veertigdagentijd willen christenen de kwaliteit van hun relaties wat bijspijkeren. Overtuigd dat het in het geloof wezenlijk gaat over de relatie met medemensen en met God, vraagt dat geloof om enkele weken meer oog te hebben dan anders voor spiritualiteit, solidariteit en barmhartigheid.

Aan relaties moet inderdaad gewerkt worden. En op geregelde tijdstippen moet er extra tijd voor uitgetrokken worden – quality time heet dat tegenwoordig. Veertigdagentijd als kwaliteitsbewaking van relaties.

Afgelopen week zette paus Franciscus de veertigdagentijd in met de opdracht tot vergeving. Daarmee stipte hij een thema aan dat aan het leven zelf raakt en allerminst soft is. Wanneer mensen immers kleinmenselijk zijn, kwetsen ze elkaar. Soms onbedoeld, vaak uit onbeholpenheid. Maar soms ook heel bewust. Paus Franciscus heeft begrip voor wat in mensen leeft aan negatieve en positieve energie, maar houdt duidelijk een pleidooi voor dialoog, wederzijds begrip en tederheid. 

In dat pleidooi geeft Franciscus een centrale plaats aan het thema van vergeving. Vergeving is de meest delicate gestalte van barmhartigheid. Waar het in barmhartigheid draait rond zorg voor de gekwetste, is vergeving de heling van de kwetsuur, noodzakelijk als stap naar verzoening. De paus roept op om elkaar te vergeven, zeker in een tijd die gelittekend is door kwetsuren tussen mensen, maar ook tussen mens en God. Geef toe, een boodschap die verder reikt dan de wereld van de katholieke kerk.

Op Valentijnsdag mag het gezegd worden: niets zo mooi als liefde, niets zo sterk als liefde, maar tegelijk ook niets zo broos en kwetsbaar als liefde. Liefde is geen resultaat van een proces, maar is zelf een proces, voortdurend in ontwikkeling. Op de weg die de liefde is, neemt vergeving een zeer belangrijke plaats in. Eender welke liefdesrelatie houdt immers maar stand als er van alle kanten bereidheid is tot vergeving (en de voorwaarde daartoe: oprecht berouw). Beseffend dat niemand van ons volmaakt is en we soms doen wat we eigenlijk niet willen doen, is het evident dat liefde niet zonder barmhartigheid kan wil ze liefde blijven zijn.

In het recente boek van de paus, getiteld ‘De naam van God is genade’, heeft Franciscus het precies vooral over de kracht van vergeving. In die context heeft hij het ook over Gods vergevingskracht. Hij schrijft dat God alles vergeeft, dat Hij zijn barmhartigheid uitdeelt aan allen die erom vragen (p. 118). Dat is heel wat, vind ik, te veel om te begrijpen, je kan er enkel in geloven. En de paus stelt op dezelfde bladzijde dat wij het zijn die vaak niet kunnen vergeven… Misschien noemen christenen God daarom liefde, en noemen we voor onszelf liefde daarom een werkwoord: een woord om werk van te maken, naast alles wat de liefde reeds sowieso aan kracht in zich draagt.

Franciscus omschrijft het gezin als school van vergeving. Met al de sorry- en zoenmomenten bij mij thuis kan ik dan alleen maar besluiten dat mijn school goed draait…