Arme kunst - Jürgen Mettepenningen

Een vogel voor de kat. Op die manier wordt sinds afgelopen week gesproken over Palmyra, de “Stad van Duizend Zuilen” in Syrië, na de inname ervan door IS. Het openluchtmuseum dat Palmyra is, moest niet enkel worden ingenomen, niemand twijfelt er aan dat de unieke site er ook aan zal moeten geloven. Kunst verwoesten deed IS immers reeds eerder. Ik ben bang dat Palmyra daadwerkelijk de “Stad van Miljoenen Brokstukken” zal worden. En voel me daarbij zo machteloos en verdrietig.

Handtekening

Beverly Sills, een Amerikaanse operazangeres die acht jaar geleden overleed, stelde: “Kunst is de handtekening van beschavingen”. Omwille van dat belang van kunst worden kunstwerken beschermd. Men draagt zorg voor het voortbestaan van die kunstwerken. Daartoe zijn er musea, stichtingen, fondsen, enzovoort. Eveneens daartoe bestaat er zoiets als UNESCO Werelderfgoed. Dat iedereen met een hart voor schoonheid, geschiedenis en kunst, vandaag steigert over wat IS in Irak en Syrië aanricht, heeft veel te maken met de handtekening van beschavingen. Wie kunst vernielt, plaatst bovendien zelf zijn handtekening. En tekent volgens mij zijn eigen vonnis: door ons te mijden en te bestrijden.

Moeras

Maar we moeten weten wat we willen mijden en bestrijden. En daarbij oog hebben voor ontstaansgeschiedenis en context. Daarom kocht ik afgelopen week het boek over IS van Jef Lambrecht. Het brengt het trieste dieptepunt in de chronologie van feiten in het Midden-Oosten die hij al ettelijke jaren registreert en voor een breed publiek boekgewijs presenteert. Wat blijkt? De Arabische Lente is om tal van redenen niet de voorbode gebleken van een zomer. Het moeras wordt drassiger.

Wat IS aanricht is zo zorgwekkend. Mijn bloed kookte alvast in februari toen in het museum van Mosul beelden werden stukgeslagen. We zitten terug in de tijd van de beeldenstormers… En dan denk ik met vrees aan Palmyra. Arme kunst, arme beschaving.

Drie tranen

Kunst doet me automatisch denken aan het drieluik dat de 13e-eeuwse denker Thomas van Aquino voorhield: waarheid, goedheid en schoonheid. Precies op die drie punten slaat IS zwaar de bal mis en situeert zich het verdriet van mij en wellicht van zoveel andere mensen omtrent IS.

Inzake waarheid is er bij deze organisatie een starheid die geen openheid laat voor andere opinies dan die van henzelf. Er komt dan ook geen redeneren of argumenteren aan te pas. Ook geen onderhandelen dus. Zij menen de waarheid in pacht te hebben, die voor hen onbuigzaam is en waarvoor de rest van de wereld dan maar moet buigen. Om dat duidelijk te maken killen ze koudweg mensen, waaronder zelfs hulpverleners die hun leven riskeerden om eender welk slachtoffer van geweld medische en geestelijke bijstand te verlenen.

Van goedheid geeft IS geen enkele blijk. Goedheid is immers een huis dat gebouwd is op het fundament van rechtvaardigheid. En dat fundament is zoek.

En dan schoonheid, o drama. Voor IS mag enkel de kunst bestaan die hun visie niet ondermijnt, zogezegd. Schoonheid moet volgens hen blijkbaar niet de zintuigen strelen, maar moet uitstralen, met name wat zij als waarheid aanhangen. In naam van een ideologie alles uit de wereld willen bannen dat niet past in het kraam van die ideologie, kan tot niets anders leiden dan gruwel. De geschiedenis bewijst het keer op keer. Ook nu. 

Het is een vreemde wereld waarin we leven. Zoveel om blij en dankbaar om te zijn, en toch ook zoveel zaken die we niet begrijpen. Waarom toch IS? Welke God kan om IS blij en dankbaar zijn? Neen, ik kan niet anders dan te geloven dat God weent. In drievoud.

(Jürgen Mettepenningen is theoloog)

 

Meest gelezen