De geschiedenis in Game of Thrones - Kristien Bonneure
Op zondag 16 juli wordt de eerste aflevering van het zevende seizoen van Game of Thrones uitgezonden op HBO. Wereldwijd houden miljoenen kijkers de adem in. Zal drakenmoeder Daenerys Targaryen haar sublieme derrière op de IJzeren Troon vlijen?
Game of Thrones is behalve spannend, bloederig en mooi ook een superieur patchwork van geschiedenis en mythologie.
Offer eens je kind
Vijfde seizoen, aflevering negen. De intelligente prinses Shireen, tienerdochter van Stannis Baratheon, komt op een ijzingwekkende manier op de brandstapel aan haar vroegtijdige einde. Ze wordt geofferd door haar eigenste vader en moeder, in de hoop de krijgskansen te keren. De kwade genius die hen dit had ingefluisterd was een priesteres van een nieuw geloof in een ‘Heer van het Licht’.
Een leider die zijn dochter vermoordt om de goden gunstig te stemmen? Waar ligt mijn boek met Griekse mythen?
Koning Agamemnon wou zijn dochter Iphigenia slachten. Hij had een gunstige wind nodig om zijn oorlogsvloot naar Troje te blazen. Iphigenia werd op het nippertje gered door de godin Artemis.
Shireen helaas niet. Dat nieuwe geloof in de Heer van het Licht uit Game of Thrones lijkt trouwens verdacht veel op de leer van Zarathustra, met zoroastrische vuurtempels om de zon als scheppende energie te aanbidden. Of is die ene Heer van het Licht misschien Jezus Christus?
Goden en vrijdenkers
Religie in Game of Thrones: er is voor elk wat wils. Sommigen geloven in oude goden, in bomen. Anderen in één God met zeven archetypische verschijningsvormen (moeder, vader, meisje, oud besje, krijger, smid, vreemdeling). Er lopen extremisten rond die ‘een god met vele gezichten’ als excuus gebruiken om op bestelling mensen uit de weg te ruimen. De ‘Mussen’ kun je vergelijken met fanatieke taliban of IS’ers.
En er zijn vrolijke vrijdenkers. Dwerg Tyrion Lannister, de briljantste vuilgebekte van de bende, verzucht op zeker moment:
"The Lord of Light wants his enemies burned. The Drowned God wants them drowned. Why are all the gods such vicious cunts? Where is the god of tits and wine?"
Shakespeare revisited
Eén aflevering Game of Thrones maken kost bijna tien miljoen euro, en moet dus opbrengen. Met miljoenen kijkers in meer dan honderd landen zal dat wel lukken. Acteur Peter De Graef uitte de vrees dat GoT Shakespeare zou vervangen in deze commerciële tijden.
Vervangen niet, aanvullen zeker wel, heruitvinden zelfs! Kijk door alle zwaardgekletter en van het scherm druppend bloed heen en je vindt à volonté verwijzingen naar echte geschiedenis en mythologie.
Game of Thrones is gebaseerd op de boeken van George R. R. Martin (‘A Song of Ice and Fire’). Net als Shakespeare haalt hij tonnen mosterd bij de Rozenoorlogen. Lannisters en Starks: dat zijn natuurlijk de Lancasters en Yorks die om de Engelse troon vochten in de tweede helft van de 15de eeuw. De Lancasters voerden een rode roos in het vaandel, de Yorks een witte.
In Game of Thrones duikt de gouden roos op als zegel van het onfortuinlijke huis Tyrell. Veel personages worden gelinkt aan Shakespearehelden. Koning Robert Baratheon is een soort wining and dining Falstaff uit Hendrik IV en de Merry Wives of Windsor. De lepe opportunistische intrigant Petyr Bailish zien sommigen als een nieuwe Iago, de überslechterik uit Othello.
Beroemde bitches
Nog meer geschiedenis? Harde tante Cersei Lannister lijkt gemodelleerd naar andere machtige historische vrouwen: de complotterende en wellicht ook incest bedrijvende Lucrezia Borgia, de ambitieuze Anne Boleyn, de slimme politica Catherine de Medici.
De optelsom: macht + geen al te vriendelijk karakter spreekt tot de verbeelding: zulke vrouwen raken met het stempel ‘beroemde bitch’ in de geschiedenisboeken.
En mannen? Joffrey Lannister en Ramsay Bolton zijn sadistische wreedzakken van het type Vlad de Spietser of Caligula. Nog meer portrettering: Tywin Lannister zou Edward I zijn, Sansa Stark Elisabeth van York, de moeder van Hendrik VIII. Massa’s historische vergelijkingen, educated guesses eigenlijk, vind je op het internet.
De ‘Red Wedding’, waarbij meerdere Stark-protagonisten in de valstrik van een feestelijk huwelijk lopen, om vervolgens brutaal de keel te worden afgesneden - terwijl een strijkje op het balkon een omineus lied over wraak ten gehore brengt - is volgens auteur Martin zelf geïnspireerd op twee vergelijkbare slachtpartijen tussen Schotse clans, de ‘Black Dinner’ uit 1440 en de ‘Massacre of Glencoe’ uit 1692. Het leek gastvrijheid, maar het was verraad, zo rot als een wormstekige mispel.
De Muur
De monumentale muur van ijs, die de zeven koninkrijken beschermt tegen Wildlings en White Walkers in het noorden, is te vergelijken met andere historische muren, ooit opgetrokken tegen ‘barbaren’.
De Muur van Hadrianus markeerde de grens van het Romeinse rijk in het Verenigd Koninkrijk. Er waren trouwens burchten op gebouwd, net als die van de Night’s Watch. De Chinese Muur moest aanvallen van nomadische volkeren tegenhouden. Ik moet bij The Wall ook altijd aan de Israëlische muur op de westelijke Jordaanoever denken. Of aan die waar Trump van droomt.
De Ironborn kun je bekijken als Vikings; de Dothraki als nomadische Mongolen of Hunnen, de Wildlings als native Americans, gepakt op hun eigen grond. De tempels van Meereen lijken piramides uit Egypte; de arenagevechten met slaven en dieren komen recht uit het Romeinse rijk.
Bachelor in Game of Thrones
Aan verschillende Amerikaanse universiteiten wordt al geschiedenisles gegeven over de tv-reeks en de boeken. De prestige-unief Harvard biedt de cursus "The Real Game of Thrones: From Modern Myths to Medieval Models’ aan, een ‘onderzoek hoe de reeks de Euraziatische middeleeuwse geschiedenis tussen 400 en 1500 echoot en aanpast, maar ook vervormt."
Gedoceerd door proffen middeleeuwse en religieuze geschiedenis en oud-Duits. Als ik leraar was in ’t middelbaar: ik zou het wel weten! Uit elke historische periode vallen er parallellen te trekken met gebeurtenissen uit de reeks.
De Roze Ridder
Fascinatie voor ridders is daarenboven van alle tijden. Ontelbaar zijn de culturele variaties op het thema van Koning Arthur en de Ridders van de Ronde Tafel, van Wagner tot Monty Python’s ‘Knights who say Ni’. Tolkien, Braveheart, Blackadder, de Elegast, Lego Nexo Knights, wijlen het Land van Ooit waar de Zwarte Ridder-stuntman écht aan zijn einde kwam bij een steekspel …
In stripvorm: de Koene Ridder, Ridder Bauknecht of de Rode Ridder die aan het vervellen is tot Red Rider, met een motor tussen zijn dijen in plaats van een paard.
In ‘Buiten de Zone’ speelde de piepjonge Mathias Sercu een charmante Roze Ridder, die de belagers van een edeldame over de kling joeg met de onsterfelijke woorden: "Wat zijn dat nu voor manieren!" Fijn om te zien dat er ook in Game of Thrones enkele homoseksuele ridders rondlopen. Helaas boeten ze danig voor hun geaardheid.
Ook in de hedendaagse kunst is het ridderthema present. Jan Fabre is er dol op. Hij is één van de kunstenaars in de expo The Artist/Knight die deze zomer te zien is in het kasteel van Gaasbeek.
Winter is coming
Maar terug naar Game of Thrones. ‘You know nothing’, herhaalt Ygritte steeds weer tegen haar geliefde Jon Snow - dat koppel bood overigens een pakkend Romeo en Juliaverhaal-in-het-verhaal, ook al weer Shakespeare!
‘You know nothing.’ Laat dat een aansporing zijn om wat meer te lezen over de historische, culturele en mythologische verwijzingen in GoT. Maar vooral ook om te genieten van verhaallijnen als krankzinnige schaakpartijen, zalige acteurs, glasscherpe dialogen, somptueuze decors en kostuums, majestueuze landschappen in Noord-Ierland of Kroatië, ontroerend mooie muziek.
Dit is geschiedenis én theater én opera én cinema. ’t Is putje zomer, maar … winter is coming.
