Of de kalief nu dood is of niet, Al Qaeda profiteert

Rudi Vranckx is Midden-Oosten-specialist en journalist voor VRT Nieuws. Hij reist door conflictgebieden en brengt verslag uit over oorlog en vrede. Volg hem op Twitter via @rudivranckx.

Wie heeft nu precies de leiding over IS? En hoe belangrijk is al-Baghdadi echt voor IS, op het terrein? Analisten breken er zich al jarenlang het hoofd over. IS volgen, heeft veel van het Kremlin-watchen in de vorige eeuw. Toen kregen de kopstukken de belangrijkste plaats op de tribune toebedeeld.

Onder IS worden de leiders het meest prominent naar voren geschoven in de propaganda. Al-Baghdadi is vooral belangrijk omdat hij is wie hij is: de zelf uitgeroepen kalief van het "kalifaat" van IS. Een religieuze figurehead, eerder dan een grote militaire leider. Op het slagveld worden de beslissingen door anderen genomen.

Net die grote symboolwaarde maakt dat we moeten opletten met de berichten van zijn dood. Die kunnen immers evengoed in de psychologische oorlogsvoering tussen de coalitie en IS kaderen. Na het terreinverlies dat IS de afgelopen maanden geleden heeft, zou de dood van de grote leider wel eens de genadeklap kunnen betekenen voor de IS-strijders op het terrein. Een genadeklap waarop de verspreiders van dit bericht rekenen.

Of het bericht nu klopt of niet, IS zal wel moeten reageren. Alleen zij kunnen de impact van de psychologische klap beperken. De druk op de kalief om een teken van leven te geven, neemt toe – en misschien is het dat ook wel waar de verspreiders van het doodsbericht van al-Baghdadi op hopen, nieuwe aanwijzingen van zijn verblijfplaats en dus nieuwe kansen om hem daadwerkelijk uit te schakelen.

De bal ligt dus in het kamp van IS. Maar zelfs als de kalief wel degelijk gedood is, hoeft dat nog geen onoverkomelijk obstakel te vormen. De terreurorganisatie is een meester in het spinnen, en het omzetten van tegenslagen in propaganda-overwinningen.

Toen IS op 21 juni geen andere uitweg meer zag dan de eeuwenoude Al-Nurimoskee in Mosul op te blazen, nota bene de plek waar al-Baghdadi het "kalifaat" in 2014 uitriep, verkocht het dat in zijn communicatie prompt als een luchtbombardement van de coalitie op islamitisch erfgoed, ook al bewezen de feiten op de grond het tegendeel.

De jihad wordt anno 2017 ook op de sociale media gevoerd. Daar doet de waarheid er minder toe.

Levend of dood, al-Baghdadi is er niet in geslaagd de uitstraling van Osama Bin Laden te evenaren en de nieuwe leider van de wereldwijde jihad te worden. Zou een eventuele opvolger dat wel kunnen? Het zal moeilijk worden om binnen de rangen van IS iemand te vinden met dezelfde religieuze geloofwaardigheid.

Al Qaeda wrijft zich al in de handen. Jarenlang zat de voormalige vaandeldrager van de jihad in het verdomhoekje, maar de mogelijke dood van al-Baghdadi zou de kaarten opnieuw kunnen schudden. Heeft IS geen geloofwaardig alternatief met hetzelfde theologische kapitaal als al-Baghdadi, dan is Al Qaeda altijd het moreel hoogstaandere broertje van IS geweest (al blijft dat in die kringen natuurlijk relatief). Vast staat dat Ayman Al-Zawahiri, de huidige leider van Al Qaeda, gruwelt van de onthoofdingen van gijzelaars en massale aanslagen op afvalligen die IS tot zijn handelsmerk heeft gemaakt.

Al Qaeda heeft met Fatah Al-Sham (het voormalige Al-Nusra) een afdeling in Syrië, en ook filialen in de Maghreb en op het Arabische schiereiland. Maar nog crucialer zijn al die andere jihadistische milities en groeperingen die overal in het Midden-Oosten en Afrika verspreid zijn en hun karretje hangen aan de jihadlocomotief die op dat moment het meeste stoom maakt. De internationale jihad is een markt geworden, en wie het beste product heeft, trekt de klanten. 

Momenteel is dat IS, maar hoelang nog?