Criminaliteit: geteld of verondersteld? - Dirk Leestmans
Dirk Leestmans is journalist bij de cel justitie van VRT Nieuws.
Vandaag hebben de politiediensten de zogenaamde politiële criminaliteitsstatistieken bekendgemaakt. De statistieken zijn gebaseerd op de geregistreerde criminaliteit in de ANG, de Algemene Nationale Gegevensbank. De ANG is eigenlijk de nationale politiedatabank waarin de processen-verbaal van zowel de federale als de lokale politie verwerkt worden.
Globaal genomen is de totaal geregistreerde criminaliteit gedaald. In 2012 werden nog ruim 1 miljoen pv’s opgesteld, in 2016 is dat aantal gezakt tot ruim 870.000. Deze trend wordt overigens bevestigd in andere Europese landen. Mensen die beweren dat ‘de criminaliteit’ stijgt, hebben de cijfers tegen.
Hoe meer wetten, hoe meer overtredingen
‘De criminaliteit’ is trouwens een containerbegrip. In werkelijkheid stijgen bepaalde criminaliteitsfenomenen en dalen andere. Terrorisme bijvoorbeeld is gestegen van 212 pv’s in 2012 tot 732 in 2016. Die toename heeft te maken met toegenomen terroristische feiten, evident, we kennen ze allemaal. Maar het heeft ook te maken met een toegenomen aantal strafbaarstellingen. Minister van Justitie Geens alleen al heeft sinds zijn aantreden drie terreurwetten laten aannemen, waardoor de lijst van terroristische misdrijven systematisch is uitgebreid.
Hoe meer wetten, hoe meer strafbaarstellingen en dus ook hoe meer (potentiële) overtredingen. Het tegenovergestelde is ook waar. Als je een samenleving zonder geregistreerde criminaliteit wil, schaf dan alle strafwetten af. Het is een bijzonder karikaturale voorstelling van zaken, maar de kern van de zaak is dat ‘politiële criminaliteitsstatistieken’ vooral iets zeggen over ‘de door de politie geregistreerde criminaliteit’, minder over ‘de criminaliteit’.
Prioriteiten van de politie
Als de politie morgen een jaar lang intensief werkt op dronkenschap achter het stuur, is de kans groot dat de registratie daarvan stijgt en dus die criminaliteitsvorm ook zal stijgen. Uit de politiële criminaliteitsstatistieken blijkt dus ook de focus van de politiediensten. Hoe gerichter men werkt op een bepaald fenomeen, hoe groter de weerslag daarvan in de cijfers.
Die weerslag kan in de twee richtingen gaan. Als het aantal inbraken in gebouwen in vijf jaar tijd gedaald is van meer dan 100.000 in 2012 tot minder dan 80.000 vorig jaar, heeft dat ook te maken met de gerichte aanpak van dit fenomeen door de politie (en breder dan dat, de preventie, het gebruik van technische hulpmiddelen zoals camerabeveiliging enzovoort).
Die focus van de politie wordt voor een stuk bepaald door de realiteit, de terroristische aanslagen zijn een feit, maar voor een stuk ook door de prioriteiten die de politie zelf bepaalt in het verlengde van het Nationaal Veiligheidsplan (en inbraken in gebouwen is een van die prioriteiten).
Dark number
Maar er zijn nog factoren die de registratie mee bepalen. De aangiftebereidheid bijvoorbeeld van burgers. Uit (verouderde) cijfers van de veiligheidsmonitor blijkt dat minder dan 40 % van de strafbare feiten waarvan burgers slachtoffer zijn, effectief wordt aangegeven. Denk in dit verband bijvoorbeeld aan de aangiftebereidheid bij een fietsdiefstal. Niet iedereen meldt die effectief aan de politie.
De redenen daarvoor zijn divers. Men vindt het de moeite niet, men vermoedt dat de politie daar toch geen werk van zal maken. Maar het omgekeerd is ook waar. Soms wordt er alleen maar om verzekeringstechnische reden aangifte gedaan van bepaalde feiten. Voor andere criminaliteitsvormen, denk aan familiaal geweld, zijn er dan weer andere barrières voor slachtoffers om aangifte doen.
Sommige factoren maken dus dat bepaalde vormen van criminaliteit ondergeregistreerd worden en het is duidelijk dat er naast de geregistreerde criminaliteit een ‘dark number’ bestaat.
Overigens wordt, globaal genomen, in ons land zo’n 75 % van de pv’s door het parket geseponeerd.