Blijft Emmanuel Macron 10 jaar aan de macht? - Rony Van Gastel

Rony Van Gastel is journalist bij VRT Nieuws met een bijzondere belangstelling voor Frankrijk.

Toegegeven, de overwinning van de partij van Emmanuel Macron was minder groot dan verwacht. La République en Marche haalt samen met centrumpartij Modem 350 zetels op 577. Een absolute meerderheid, maar ze is minder spectaculair dan aangekondigd.

Toch liggen de politieke kaarten bijzonder goed voor de nieuwe president. Het is niet denkbeeldig dat president Macron begonnen is aan een regeerperiode van 10 jaar.

Emmanuel Macron heeft zo goed als op zijn eentje het politieke systeem op zijn kop gezet. Hij heeft het traditionele, duale systeem van links tegen rechts in elkaar doen storten. Chapeau. Maar als één man daarin slaagt mogen we misschien toch veronderstellen dat het politieke bestel al wat barsten vertoonde.

Het systeem stond op instorten en Macron heeft daar handig op ingespeeld. Als we de verkiezingsstrijd van de voorbije maanden analyseren dringen drie conclusies zich op.

Eén.

De overwinning van Macron en de zijnen is erg duidelijk, zowel in de presidents- als de parlementsverkiezingen. Maar zijn legitimiteit is minder groot dan de uitslagen doen vermoeden.

Twee.

De extreme partijen – uiterst links en uiterst rechts – hebben het op het eerste gezicht niet zo goed gedaan. Maar dat is schone schijn. In werkelijkheid hebben nooit zoveel Fransen voor extremen gekozen.

Drie.

De klassieke politieke partijen liggen in de touwen en het ziet er niet naar uit dat ze daar snel zullen uit geraken. Voor de socialisten van de PS was dit Waterloo, niet min niet meer. Maar ook klassiek rechts – Les Républicains van Sarkozy en co – heeft een historisch dieptepunt bereikt.

Macron heeft alle touwtjes in handen. Maar hoe legitiem is zijn macht?

Hebben alle Fransen massaal voor Macron gestemd? Neen dus. Macron dankt zijn overwinning in de eerste plaats aan het kiessysteem van ‘the winner takes all’. En hij was de juiste man op de juiste plaats.

Er was een rechtse kandidaat (François Fillon) die door onfrisse affaires van zelfverrijking alle krediet en moreel gezag was kwijtgeraakt.

Er was een president (François Hollande) die zo weinig populair was dat hij zelfs niet probeerde om opnieuw verkozen te worden.

En er waren de extremen. Aan de linkerzijde een oude socialist (Jean-Luc Mélenchon) die vaak weinig realistische oplossingen voorstelde. Aan de extreme rechterzijde was er Marine Le Pen die in het laatste grote debat zo’n belabberd figuur sloeg dat zelfs haar eigen aanhang aan de grote leidster ging twijfelen.

Kortom, in zulke context kwam de frisse verschijning van Macron met zijn boodschap ‘niet links en niet rechts, maar jong en positief’ als geroepen. Dat hij toch niet alle Fransen kon bekoren is een understatement.

Bij de parlementsverkiezingen was de opkomst bedroevend laag. ‘Het zal allemaal wel’, lijken veel Fransen te denken. Nooit eerder bleven er zoveel thuis bij de BBQ. Macron mag tevreden zijn. Maar denken dat de Fransen hem in hun hart hebben gesloten is een paar bruggen te ver.

Heeft u het ook gezien? Marine Le Pen haalde het in haar kieskring met 58 procent van de stemmen en mag voor het eerst naar het Franse parlement. Zeven van haar vrienden vergezellen haar. Bij hen ook Louis Alliot trouwens, de partner van Le Pen. Vooral in de gewezen mijnstreek in het Noorden is het heel normaal geworden om extremistisch te stemmen.

Tel daarbij nog een paar ‘onafhankelijke’ extreemrechtsen bij en de conclusie is duidelijk. Nooit eerder haalde extreemrechts met het huidige kiessysteem zoveel zetels. Marine Le Pen is nog lang niet uitgeteld.

Het Front National is bovendien een deel van zijn kiezers kwijtgeraakt aan het andere uiterste, aan de linkerkant. Kiezers die zich aan hun lot overgelaten voelen zijn van extreemrechts naar extreemlinks overgestapt.

Hoe dan ook blijven het proteststemmen. De uiterst linkse Jean-Luc Mélenchon haalde zijn zetel in Marseille binnen met 60 procent van de stemmen. En hij brengt 16 andere parlementsleden van La France Insoumise mee naar Parijs.

Tel daarbij een tiental communisten van de PCF en de conclusie is duidelijk: heel veel mensen zien geen heil meer in de traditionele politiek. Nooit eerder stemden zoveel Fransen voor extremisme, hele delen van het land kozen voor populisme. Ook na de overwinning van Macron is elke vorm van triomfalisme of hoerageroep misplaatst.

Het had nog erger kunnen zijn, zullen ze gisteravond gedacht hebben bij klassiek links en klassiek rechts. Dat zal wel. Maar allebei hebben ze een onwaarschijnlijke nederlaag geleden.

En vooral:

Het ziet er niet naar uit dat de traditionele machtspartijen snel weer recht zullen krabbelen. Bij de socialisten van de PS stapte partijleider Cambadélis zoals verwacht op. Er komt een ‘collectieve leiding’ en ‘een congres in het najaar dat de partij grondig moet vernieuwen’. Ze hoeven zich niet te haasten. De PS krijgt vijf jaar de tijd om na te denken hoe het anders kan.

Eén ding is duidelijk: tussen radicaal links en het centrum blijft er weinig plaats over. Veel radicaal linkse kiezers zijn naar Mélenchon overgelopen, de gematigden kozen voor Macron. Kan de PS zich uit die omknelling bevrijden? De kans is klein. Allicht zullen ze bij de PS voor lange tijd met een figurantenrol tevreden moeten zijn.

De grootste oppositiepartij blijft de klassiek-rechtse Les Républicains. Hun nederlaag is minder groot, rechts heeft een aantal van zijn traditionele bastions kunnen behouden. Maar toch zitten ze met een gelijkaardig probleem. Met Le Pen aan de extreme rechterzijde en Macron in het centrum blijft er weinig politieke ruimte over.

Bovendien zit een deel van de parlementsleden van LR als konijnen in het donker naar het grote licht van Emmanuel Macron te staren. Het zou wel eens kunnen dat er de komende weken nog wat extra ‘overlopers’ zullen zijn.

Wat overblijft bij LR mag op zoek naar een nieuwe partijlijn en een nieuwe partijleiding. Al maakt de boot van de PS nog meer water, ook de schuit van Les Républicains lijkt niet erg zeewaardig.

Wie de komende jaren wat wil voorstellen in de Franse politiek kijkt gebiologeerd in de richting van Macron. Of hoopt op een hervorming van het politieke systeem. Maar zeg nu zelf: wat zou Macron te winnen hebben met een proportioneel systeem? Meer oppositie, minder macht: het is niet iets waar een president van droomt.

Kort samengevat: in het parlement en in het politieke landschap zit Macron met zijn jonge partij als gebeiteld. Maar het echte werk moet nu natuurlijk beginnen.

Macron wil meer jobs creëren, de Franse economie uit het slop halen. Vooral de hervorming van de arbeidswet is cruciaal. De president en zijn regering willen daar snel werk van maken, van de zomer nog moet de hervorming erdoor. Het recept van Macron klinkt gematigd liberaal. Geef de bedrijven meer ademruimte, zorg voor minder starre arbeidscontracten en dan komt er vanzelf minder werkloosheid.

De vraag is of Macron een pact zal kunnen sluiten met de gematigde vakbonden zoals de CFDT. Want dat de radicalen zoals de CGT de straat opgaan, dat staat nu al vast. Zal Macron erin slagen om Frankrijk te hervormen zonder dat het land plat gaat? In dat geval ziet het er goed uit.

Van de politieke oppositie heeft Macron niets te vrezen. Van de straat en van de ontevredenen des te meer. De komende maanden worden een belangrijke test.

De nieuwe president heeft nu dus een historische kans, maar tegelijk torst hij een zware verantwoordelijkheid. Politiek heeft hij alle macht in handen. De Europese economie is aan een heropleving begonnen. En door de Brexit, de verkiezing van Trump en de terreur lijkt het besef gegroeid dat meer Europese samenwerking nodig is.

Als Macron er straks in slaagt om de Duitse bondskanselier Angela Merkel en co te overtuigen niet alleen de Duitse belangen voor ogen te houden is er misschien een kentering mogelijk. Als het Macron bovendien lukt om Frankrijk wat meer optimisme en economische slagkracht te geven dan ziet het er goed uit voor Jean Modaal.

En goed voor Emmanuel Macron, die dan al mag beginnen te dromen over een nieuwe verkiezingsoverwinning en een nieuwe ambtstermijn vanaf 2022. In dat geval is Macron God in Frankrijk tot in 2027 en zullen de andere partijen tevreden mogen zijn met de kruimels.

Het komende jaar zal ons leren of het Macron lukt. Het lijkt nu of nooit. Voor Macron, voor Frankrijk en bij uitbreiding zelfs voor Europa.