Groot-Brittannië verwaarloost zijn woontorens al jaren - Ivan Ollevier

Ivan Ollevier is buitenlandjournalist bij VRT Nieuws en gespecialiseerd in het Verenigd Koninkrijk.

Waar de ramp in de Grenfell Tower in West-Londen aan te wijten was, maakt onderwerp uit van een onderzoek dat heel binnenkort van start gaat. Toch is het geen toeval dat de reusachtige brand plaats had in een sociaal woonblok en niet in een van die megaprojecten die momenteel rond de Theems verrijzen. Er bestaan plannen voor honderden nieuwe kantoor- en woontorens in Londen. Allemaal prestigeprojecten. En allemaal brandveilig.

Tijdens de aanloop naar de parlementsverkiezingen bezocht ik Sonning, een dorp ten westen van Londen, in Berkshire. Sonning is het dorp waar Theresa May woont, aan het einde van een doodlopende laan, omgeven door het groen. Het dorp telt een kerk, omzoomd door een idyllische begraafplaats, een pub (The Bull Inn, zie foto), en een kleine jachthaven. Er zijn geen winkels. Niet één. Het lijkt zo weggelopen uit de detective-reeks Midsomer Murders, met dit verschil dat er in Midsomer ook af en toe iets gebeurt. Een moord, dat wel, ja. Maar toch íéts.

Twee jaar geleden was ik in de New Era Estate, een sociale woonwijk in Oost-Londen. Een vergaarbak van woonkazernes uit de jaren dertig. Beton. Baksteen. Het verschil met Sonning had niet groter kunnen zijn.

In het Verenigd Koninkrijk wonen zo’n zes miljoen mensen, ongeveer een tiende van de bevolking, in sociale woonblokken, een aanzienlijk aantal van hen in woontorens als de Grenfell Tower. Die dateerde uit de jaren zeventig, maar veel sociale woonwijken als de New Era Estate gaan terug tot de jaren dertig. Toen werd in de grote steden begonnen met het opruimen van de oude, victoriaanse krottenwijken, een vernieuwingsprogramma dat onderbroken werd door de Tweede Wereldoorlog maar daarna doorging tot ver in de jaren zeventig van de vorige eeuw.

Ook in die relatief nieuwe wijken zijn de leefomstandigheden vaak erbarmelijk. In het Engels noemen ze die wijken "sink estates", omdat ze maatschappelijk zijn weggezonken. In de New Era viel het al bij al nog mee, maar in honderden estates in de Britse hoofdstad en in Midden- en Noord-Engelse steden heerst een klimaat van criminaliteit, drugsgebruik en jeugdbendes.

Soms staan de sink estates middenin peperdure buurten als Kensington en Chelsea. Dat is een typisch Londens verschijnsel: Russische multimiljardairs en sjeiks hebben grote gedeelten van Londen opgekocht, en daarin bevinden zich die enclaves van armoede die de estates geworden zijn.

Vanuit een sink estate in Tower Hamlets, ook in Oost-Londen, zag ik rond dezelfde tijd dat ik de New Era bezocht de machtige torens prijken van Canary Wharf (zie foto), het centrum van de Londense financiële markten. Eén en al glas en kantoren met air conditioning. De armen van het land letterlijk in de schaduw van ontzagwekkende rijkdom.

Dat geldt ook voor de Grenfell Tower, die paalt aan Notting Hill, een hippe buurt met oude en nieuwe rijken. De vriendenclub van oud-premier David Cameron wordt soms wel de Notting Hill Set genoemd.

Londen kampt al generaties lang met een nijpend woontekort, laat staan aan betaalbare woningen. Het is een oud zeer. In de jaren tachtig gaven de opeenvolgende Conservatieve regeringen van Margaret Thatcher de huizenmarkt in handen van particuliere ondernemingen. Het was de tijd dat men vond dat de staat zich zo veel mogelijk uit het openbare leven terug moest trekken.

Voor die projectontwikkelaars waren de veiligheid van de bewoners en de leefomstandigheden vaak geen prioriteit. Wat telde was/is de financiële winst.

De Labourregeringen die daarop volgden (Blair I, II en III, en Gordon Brown) volgden de door Thatcher aangegeven weg. Onder Labour nam de kloof tussen arm en rijk zelfs nog toe.

Sinds de bankencrisis is de situatie alleen maar erger geworden. De ontwikkelaars zoeken hun financiële onderbouw nu niet langer bij de traditionele kredietverleners, maar bij geldschieters uit Rusland, China en het Midden-Oosten. Wijken die tot voor kort in handen waren van een lokale overheid, worden alsmaar meer van de hand gedaan aan internationale en multinationale reuzen.

Het is niet mijn bedoeling te suggereren dat de ramp in de Grenfell Tower de schuld is van een neoliberale ideologie die winst boven mensenlevens stelt. Verre van.

Maar de toenemende kloof tussen arm en rijk in het Verenigd Koninkrijk is er wel verantwoordelijk voor dat sociale wijken als de Grenfell ten prooi zijn gevallen aan een jarenlange verwaarlozing.

Groot-Brittannië is nog altijd een uitgesproken klassenmaatschappij. Dat was al zo in de negentiende eeuw, in het victoriaanse tijdperk, en het is moeilijk voor een samenleving als de Britse die kwalijke geschiedenis van zich af te schudden.