Waarom wil Donald Trump uit het klimaatakkoord stappen?

"I will make my final decision on the Paris Accord next week", tweette Donald Trump zaterdagochtend om 8.17 uur vanop de G7-top in Taormina, Sicilië. Wat mogen we verwachten, en wat staat er op het spel voor de Verenigde Staten? Onze correspondent in de VS, Björn Soenens, wikt en weegt in de aanloop naar de finale beslissing.
analyse
Analyse
Copyright 2017 The Associated Press. All rights reserved.

Björn Soenens is Amerikacorrespondent voor VRT NWS. Hij woont in New York City. U kan hem volgen op zijn journalistenpagina op Facebook en op Twitter (@bsoenensvrt).

Trump zou de afgelopen dagen aan vertrouwelingen en adviseurs hebben verteld dat hij uit het klimaatakkoord van Parijs wil stappen. Op CNN zei defensieminister Mattis zondagochtend dan weer dat de president openstaat voor alle kanten van de discussie. Afgelopen week – tijdens zijn eerste overzeese trip – drong de paus er bij president Trump hard op aan om een voorvechter te zijn van de klimaatbescherming.

Franciscus deed Trump zijn pauselijke encycliek cadeau over het klimaat en het milieu. Een paus die zoiets doet: dan begint een man als Trump toch te twijfelen.

Duitsland, Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk, Italië, Canada en Japan probeerden dit weekend Trump nog aan boord te houden. Maar dat mislukte. Trump moest nog even nadenken.

Hij hoeft niet per se deze week de knoop door te hakken. De deadline ligt op 6 en 7 juli, op de top van de 20 grootste industrielanden, de G20, die dit jaar plaatsvindt in Hamburg.

Trump wil vooraf nog een ultiem rondje overleg met belangrijke captains of industry, en met de grote bazen van olie- en energiebedrijven.

China

In het verleden heeft president Trump klimaatopwarming ooit een uitvinding van de Chinezen genoemd. Die zouden met strenge klimaatregels de Amerikaanse concurrentie kapot willen maken.

Trump verkondigt dat idee niet langer, maar niettemin was het een van zijn campagnebeloften om uit het Parijse klimaatakkoord te stappen. Na zijn eedaflegging op 20 januari werden hele brokken tekst over de gevaren voor ons klimaat geschrapt of herschreven op de officiële website van het Witte Huis. Verwijzingen naar de schadelijke impact van fossiel brandstoffengebruik werden gewoon gewist.

Eind maart kwam Trump met een presidentieel besluit over de aanpak van klimaatregels. Het was een soort ‘America First’-energieplan. Hij verkocht het aan de wereld als het einde van de oorlog tegen steenkool. De mijnwerkers zouden weer aan het werk kunnen.

Tussen haakjes: het aantal banen in de mijnbouw is de afgelopen 50 jaar gezakt van pakweg 800.000 naar nog amper 65.000 (ter vergelijking: in de zonne-energiesector werken intussen in de VS meer dan 260.000 arbeidskrachten).

Het verbruik van steenkool is de afgelopen tien jaar met ongeveer een derde gedaald: van 1 miljard ton in 2005 naar 739 miljoen ton in 2016. De afgelopen jaren vroegen zo’n 50 steenkoolbedrijven het faillissement aan. Zelfs de grootsten hebben het knap lastig, zoals Arch Coal.

Ik heb op reportage in Oost-Kentucky en West Virginia de gestripte bergen gezien: de natuur wordt danig toegetakeld om aan mijnbouw te doen. Hele bergtoppen worden weggedynamiteerd om dure, onrendabele steenkool te winnen.

Er is prachtige (en veel) natuur in de VS, maar er wordt soms slordig mee omgesprongen. Aardgas, zon en wind zijn in de meeste gevallen veel goedkopere energiebronnen. Als Trump beweert dat hij banen terug wil brengen, moet hij net níét in steenkool investeren, maar in hernieuwbare energie. Dat is een feit, geen mening.

Als Trump dus de economische logica wil volgen, moet hij steenkoolwinning ontmoedigen. Als er al oude mijnen weer open zouden gaan, dan zullen het geen kompels zijn die het zwarte goud naar boven halen, maar zelfrijdende graafmachines van Caterpillar.

Als Trump de economische logica wil volgen, moet hij ook niet al te veel fossiele brandstoffen naar boven delven zoals olie of schaliegas. Er is de afgelopen jaren zo veel ‘gefrackt’ en geboord, dat de prijzen vervolgens zijn ingestort. Er is een overaanbod/overschot aan energie, waardoor de prijzen fors zijn gezakt.

Toch nog meer kolen en gas

Toch belooft Trump nog meer energiewinning. Hij schafte onlangs de regel af die beperkingen oplegt om energie te winnen op federale gronden en gronden van de Amerikaanse indianen.

Hij keurde de Keystone XL-pijpleiding van Canada naar Texas goed, en de Dakota-pijplijn, die dwars door indianengebied in South Dakota loopt, is klaar voor gebruik.

Waakhond muilkorven

Trump stelde bij zijn aantreden een nieuwe baas aan voor zijn Energieagentschap, de EPA (Environmental Protection Agency). Scott Pruitt wilde als minister van Justitie uit Oklahoma eigenlijk het liefste de EPA afschaffen.

Hij trok met de staat Oklahoma geregeld naar de rechtbank tegen de strenge milieuregels opgelegd vanuit Washington. Uitgerekend deze man leidt nu de EPA. In de blauwdruk van Trumps begroting verliest het Agentschap ongeveer een derde van zijn mensen en middelen. Allemaal indicaties dat het klimaatargument in de regering-Trump geen topprioriteit is.

0,2 procent warmer

Trumps voorganger, Barack Obama, keurde het klimaatakkoord van Parijs in december 2015 wél goed. Obama beloofde om de CO2-uitstoot tegen 2025 met ongeveer een kwart te verminderen tegenover het niveau van 2005. Ter vergelijking: de staat waar ik woon, New York, wil de uitstoot tegen 2050 met tachtig procent verminderen.

Volgens computerberekeningen zou de temperatuur van de aarde met 0,2 procent stijgen als de VS uit het klimaatakkoord van Parijs stappen. De Trumptijd lijkt in dat opzicht nogal op de Bushtijd, toen George W. ook de enige was in de G7 die scepsis vertoonde tegenover het hele idee van het redden van de planeet en terughoudend was om maatregelen te nemen tegen klimaatopwarming.

Donald Trump ontkent niet langer dat het klimaat een probleem heeft. Maar hij voelt zich wel gewrongen door zijn straffe verkiezingsbeloften. Hij vindt banen voor Amerikanen veel belangrijker. Hij vindt de belangen van Amerikaanse bedrijven vitaler dan "een bloem en wat gras dat nog groen is".

Trump heeft in vier maanden presidentschap al een pak milieubeschermingsmaatregelen uit de Obamatijd teruggedraaid. Olie, gas en steenkool krijgen vrije baan. De limieten op CO2-uitstoot van stroomcentrales zijn opgeheven. Het Clean Power Plan van Obama is daarmee dood verklaard.

De auto-industrie hoeft zich niet meer te houden aan strenge emissieregels, en nieuwe modellen mogen voortaan weer meer benzine slurpen. De milieuregel uit de Obamatijd waardoor koolmijnen voortaan geen vervuild afvalwater meer mochten lozen in rivieren of plassen, is afgevoerd. De limiet op giftig afval van elektriciteitsproducenten is afgeschaft.

De belangen van Texas

Dat Trump de ex-gouverneur van Texas, Rick Perry, aanstelde tot minister van Energie, deed ook de wenkbrauwen fronsen. Perry probeerde als eerste beleidsdaad de geldkraan dicht te draaien voor instellingen en organisaties die gegevens verzamelen over klimaatopwarming.

Voor Perry primeren de belangen van de (Texaanse) olie-industrie op de gezondheid van het Amerikaanse volk (zegt hij zelf). In een vorige presidentscampagne hield Perry zelfs een pleidooi om het ministerie van Energie gewoonweg af te schaffen.

Verspilling

Als ik rondkijk en leef in Amerika, zie ik hoe slordig er met energie wordt omgesprongen. De meeste verwarmingsinstallaties werken op elektriciteit. De airco’s zoemen dag en nacht, en de auto’s zijn veel groter dan ze hoeven te zijn. Geen probleem, want voor 60 cent heb je al een liter benzine getankt.

Er wordt aan de lopende band gemorst met plastic bestek, plastic zakken, plastic rietjes in cocktails, plastic drinkbekers in koffiezaken. De vervuilde plastieken oceaan die vogels en vissen het leven onmogelijk maakt in de wijde wateren van de wereld, is wellicht in deze contreien geboren.

De hoeveelheid afval waar ik woon is explosief hoog en niemand lijkt het wat te kunnen schelen. Al is een lichtpuntje de grote aanwezigheid van hybride bussen met schone lucht.

Trage procedure

Ja, er is de afgelopen jaren ook flinke vooruitgang geboekt in de Amerikaanse strijd tegen klimaatopwarming. Die vooruitgang dreigt nu abrupt te stoppen. Intussen blijft Amerika nog altijd de tweede grootste vervuiler ter wereld (na China). De VS spuwt jaarlijks zo’n veertien procent van alle CO2-uitstoot de lucht in.

Niet alles wat Trump als beleid wil, wordt ook wet, of raakt ook uitgevoerd. Want het is belangrijk om te weten dat sommige maatregelen jaren nodig zullen hebben om in de praktijk gebracht te worden.

Er zijn beroepsprocedures, hoorzittingen, nog meer aanvechtmogelijkheden en rechtszaken. Die kunnen lang aanslepen. Voor de EPA de emissieregels kan herschrijven, moet een beroepshof in DC eerst de toestemming geven om dat te doen.

Protest

Er is ook protest in een pak deelstaten. Een staat als Californië ziet schone, hernieuwbare energie als de toekomst, wat hun president ook zegt of doet. ‘It’s the economy, stupid!’ Nieuwe vormen van energie creëren massa’s banen. Het is een groeisector.

Als Trump dat niet inziet, dan China anders wel. Nog maar enkele dagen geleden opende China het grootste drijvende zonne-energiepark ter wereld in de provincie Anhui. Zon en wind worden in China als ware banenmachines beschouwd.

Boemerang

Amerika dreigt de boot te missen als Trump vooral investeert in de energiebronnen van het verleden: kool, olie, gas. Trump kan in zijn eigen vel snijden als andere landen hem in de tang nemen door ‘vuil’ geproduceerde Amerikaanse goederen zwaarder te belasten bij het oversteken van de grens.

Nee, de oorlog die Trump en zijn regering voeren voor het behoud van wat oud, versleten en vervuilend is, zal niet het einde van de beschaving inluiden. Maar misschien leidt het wel tot het verdere verval van de economische en geopolitieke overmacht van Amerika.

Zoals een criticus cynisch opmerkte: Trumps campagneslogan ‘Make America Great Again’ zou dan wel eens kunnen omslaan of eindigen in ‘Made China Great Again'.

Meest gelezen