Het geheim van Kumbaya-ministerraden

Ivan De Vadder is Wetstraatwatcher voor VRT Nieuws. Hij maakt en presenteert ook het programma "De afspraak op vrijdag".

Het plaatje klopte: een zonnige zondag, ministers die ontspannen binnenrijden en zich gewillig laten interviewen, een premier -zonder das- die breed glimlachend arriveert,…

De ontspannen sfeer werd gretig geregistreerd door de camera’s en de fotografen. Met een persconferentie die een uur vroeger startte dan gepland was. Ook dat detail straalde ontspanning uit. Zelfs zonder te weten wat de excellenties exact vertelden werd het juiste beeld de wereld rondgestuurd: een daadkrachtige regering onder leiding van een ontspannen eerste minister werkt –zonder spanning tussen de coalitiepartners- een nieuwe reeks maatregelen uit.

Het beeld van CD&V-vicepremier Kris Peeters die een vorige keer langs de gevels van de Hertogstraat de minsterraad verlaat, is ver weg. Gedaan met de verbijstering op de gezichten van de achterblijvers, die hun reacties doorspekken met giftige zinnetjes op het moment dat ze beseffen dat de CD&V de onderhandelingstafel gewoon heeft verlaten.

Gedaan met een machteloze premier die in het parlement zijn coalitiepartners eraan moet herinneren dat "wat hen bindt belangrijker is dan wat hen scheidt". Het contrast tussen de sfeer op de thematische ministerraad en de voorbije maanden van de regering Michel is oorverdovend. En dat was ook de bedoeling.
Waarom kan het nu wel? En wat is het succes van de formule van de ‘superministerraad’?

Het idee –onder exact dezelfde benaming ‘superministerraad’- werd in het leven geroepen door de regering onder leiding van Guy Verhofstadt. Ook die regering belandde in 2004 in een sukkelstraatje waarbij de coalitiepartners elkaar geen meter terreinwinst meer gunden.

Na de verkiezingen van 2003 stapten vier partijen die ongeveer even groot waren geworden in de regering, de twee liberale en de twee socialistische. Elke bijeenkomst van de regering mondde uit in een gigantisch gevecht om de pikorde in die regering, en leidde tot blokkeringen.

Thematische ministerraden op een exotische locatie – daarmee werd bedoeld ver van de Wetstraat - moesten de oplossing bieden. Des te merkwaardiger omdat premier Verhofstadt er wel een knieval deed. Tot dan had hij de gesloten kasteelconclavencultuur van zijn voorganger Jean-Luc Dehaene verketterd. Plotseling werd de methode een redmiddel voor zijn regering.

Het succes van de formule ligt in het feit dat iedereen die rond de tafel zit, meteen kán uitpakken met een reeks maatregelen. En dat was gisteren, op Hertoginnedal, niet anders. 

Er was voor elk wat wils: de vingerafdrukken op de elektronische identiteitskaart voor minister van Veiligheid Jan Jambon, strengere straffen voor personen die zware feiten plegen voor minister van Justitie Koen Geens; een callcenter dat 24/7 bereikbaar is voor bedrijven om de cyberveiligheid in ons land te versterken voor de minister van Digitale Agenda Alexander De Croo, dan weer extra plaatsen in nieuwe gesloten centra voor criminele uitgewezen asielzoekers voor staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken.

En zo kreeg iedere partij zijn deel en kon iedereen voor het voetlicht van de camera’s iets nieuws voorstellen.

De ontspannen sfeer van zondag werd mogelijk gemaakt door een vergadering van de kern op vrijdagnamiddag, die veel minder ontspannen was. Daar werden alle beslissingen genomen, en dat liep niet van een leien dakje.

De vergadering van zondag diende om de teksten definitief goed te keuren en de puntjes op de i te zetten. Het akkoord op vrijdag bood de politici wel de mogelijkheid om er ontspannen uit te zien. Alle moeilijke knopen waren toen al doorgehakt.

Vervolgens was er geheimhouding nodig om het plannetje verder te doen slagen. Wanneer Theo Francken op vrijdagavond naar De Afspraak op Vrijdag komt, is het duidelijk dat hij het geheim der goden al kent. Maar zelfs wanneer hij in de uitzending de kans krijgt om uit te pakken met ‘zijn’ maatregelen, blijft hij op de vlakte. Eén loslippigheid zou de hele constructie als een kaartenhuisje in elkaar doen zakken.

Een akkoord op vrijdag en stilzwijgen zijn elementen van het succes, maar de belangrijkste sleutel ligt toch in het elkaar iets gunnen. En dat werkt het beste in een gesloten omgeving.

Er is pas een akkoord om met maatregelen uit te pakken, wanneer iedereen tegelijk naar buiten kan komen. Vandaar dat premier Michel nog twee keer in een kasteel zal bijeenkomen. Waarbij iedere partij opnieuw een batterij maatregelen –de meeste onder hen niet zo nieuw- kan voorstellen aan de pers en de bevolking.

Misschien zal het vertrouwen na drie weekenden voldoende aangescherpt zijn om opnieuw op een normale manier aan het werk te gaan. Het is dan kwestie van dat vertrouwen verder te zetten in de ‘open’ omgeving van de Wetstraat waar de pers altijd op de loer ligt, en de politici meteen ondervraagd kunnen worden over pakweg weer een nieuw opiniestuk van Eric Van Rompuy.

Of om de ene partij een ‘overwinning’ te gunnen zonder meteen zelf te kunnen uitpakken met een maatregel. Met het vertrouwen dat dit de volgende keer wel de beurt is aan de andere.

Misschien krijgen wij dan ook opnieuw vertrouwen in deze regering. En als dat lukt, mogen we wat mij betreft voortaan spreken van Kumbaya-ministerraden.