De brede glimlach van Angela Merkel - Jeroen Reygaert

Jeroen Reygaert is VRT-buitenlandjournalist en Duitslandwatcher.

“In Parijs juicht de nieuwe Franse president Macron, in Kiel Daniel Günther.”

Dit was de openingszin om kwart over elf. Merkel kon wat dieper wegzakken in haar Berlijnse fauteuil, een succesformule op zich.

Die Daniel Günther was lijsttrekker voor de CDU bij de deelstaatverkiezingen in Sleeswijk-Holstein, een van de meest vergeten deelstaten in het uiterste noorden. Zowat een maand geleden leek hij amper wat tegenstand te kunnen bieden aan de SPD-kandidaat, minister-president Albig.

Zondag liet hij Albig uiteindelijk zes procent achter zich. Uiteraard gaat het om een lokale verkiezingen, heeft Günther een betere campagne gevoerd en heeft Albig het zelf wat verkorven, maar een paar maanden geleden zag ik het niet gebeuren. Toen volstond het “bijna uitspreken van de naam Schulz” al, om tien procent te stijgen in de peilingen.

In de schaduw van de Franse verkiezingen stond ook de politiek bij de oosterburen niet stil. Vooral de maandelijkse peilingen lijken opnieuw meer op die van een jaar geleden: De CDU een eind voor de SPD, en dan wat kleinere partijen op verre afstand.

Enkel de rechtspopulisten van de AfD moeten het met opvallend kortere blokjes bij de peilingen doen dan een jaar geleden: van de 15 tot 20 procent die de partij van toen nog Frauke Petry haalde, blijft nog ongeveer de helft over. Geen stromen vluchtelingen meer aan de Duitse grenzen en een interne strijd tussen de radicalen en eerder gematigden volstonden om de partij onder de 10 procent te laten zakken.

Zondag haalde “de Alternative” 5,5 procent in Sleeswijk-Holstein, voldoende om zetels te halen in het deelstaatparlement, maar ver onder de 20 procent die ze vorig jaar bij een paar deelstaatverkiezingen liet optekenen.

Het wordt dus een klassieke tweestrijd tussen de CDU en de SPD; een tweestrijd tussen Merkel en Schulz in september. Tussen Mutti, die voor een vierde gaat, en Sankt-Martin, de patroonheilige van de Duitse socialistische hoop.

Voor nieuwjaar zag het ernaar uit dat het een lange saaie campagne zou worden, met Merkel op eenzame hoogte. Toen besliste de SPD-top dat ze Schulz in de strijd ging gooien om het kanselierschap en werd plots alles anders. De SPD haalde een achterstand van om en bij de 15 procent in op de CDU, beide partijen kwamen op gelijke hoogte.

Schulz’ recept: een klassieke socialist zijn. “Duitsland is een onrechtvaardig land, ik wil meer gelijkheid.” De man werd unaniem verkozen op het partijcongres, rode zalen liepen vol, de media storm. “Schulz-Effekt” leek op weg om het woord van het jaar te worden in Duitsland.

Maar bij het uitbotten van de bladeren lijkt het “Schulz-Effekt” al ferm tanende te zijn. Twee deelstaatverkiezingen op rij, in Saarland en Sleeswijk-Holstein, draaiden uit op een sisser: de CDU trok overtuigend aan het langste eind.

Zeker is dat in beide gevallen de lokale kandidaten fouten maakten op het einde van de campagne, maar evenzeer is duidelijk dat het “Schulz-Effekt” er tijdelijk was, maar op het einde niet kon overtuigen.

Over wat daarvan de oorzaak is, worden in Duitsland momenteel kranten vol geschreven. Schulz is minder aanwezig in de media, er is ook weinig reden toe de man constant op te voeren: hij heeft momenteel geen enkel mandaat en veel politieke ophef veroorzaken zijn voorstellen ook niet: hij heeft namelijk nog geen programma voorgesteld.

Op zich niet uitzonderlijk in Duitsland: Merkel trok het zo al drie verkiezingen op rij. Met het vage “gemeinsam erfolgreich” – samen succesvol – haalde ze vier jaar geleden net niet de absolute meerderheid in de Bondsdag.

Na de deelstaatverkiezingen in Sleeswijk-Holstein, voorbije zondag, hield de Duitse openbare omroep NDR een poll over de kiesintenties voor de komende parlementsverkiezingen. De conclusie was dat het “Schulz-Effekt” niet zozeer tanende is door fouten die Schulz zelf gemaakt zou hebben, maar wel door de persoon Angela Merkel. 

Simpelweg alleen al de tevredenheidscijfers verklaren dat: 62 procent van de Duitsers blijkt tevreden te zijn over het werk van Merkel tegenover 48 procent over dat van Schulz. Ter vergelijking: in februari stonden ze beiden op 55. Schulz en Merkel lijken dus communicerende vaten te zijn.

Even interessant is het waarom. Bij de CDU-kiezers is het antwoord erg duidelijk: bijna 9 op de 10 van hen vinden dat Merkel “ervoor zorgt dat het goed met hen gaat in een onrustige wereld”. Bijna de helft van die CDU-stemmers zegt voor de partij te stemmen vooral omwille van Merkel en – nog belangrijker – een kwart van hen zegt dat ze dat niet zouden doen als Merkel er niet bij was.

Kort gezegd geldt voor veel Duitsers: we zien van alles gebeuren in andere landen in het Westen, met Merkel zitten we veilig. Zonder dat Merkel daar eigenlijk veel voor hoeft te doen.

Of de Merkel-uitdager nu Martin Schulz, Sigmar Gabriel of Hannelore Kraft heet: op die manier wordt het erg moeilijk voor de SPD: zonder sterke profilering lukt het niet, maar op grote verandering zitten de Duitsers ook niet te wachten.

Van de kleinere partijen lijkt er al helemaal geen tegenstand te komen: Die Linke is een deel van de proteststemmers kwijt aan de AfD, steeds minder Duitsers overwegen een stem voor de groenen en een deel van hun publiek loopt over richting geloofwaardiger alternatieven als Schulz en Merkel. De liberalen zitten wel in winnende modus maar het blijft bij “over de kiesdrempel springen”.

Zondag wordt opnieuw een cruciale dag: dan mogen de inwoners van het grote Noordrijn-Westfalen, NRW in de volksmond, een nieuw deelstaatparlement kiezen. NRW is met ruim 17 miljoen inwoners het belangrijkste Bondsland. De verkiezingen zijn de laatste voor de nationale in september.

Düsseldorf is Berlijn niet, maar ze kunnen de huidige trends wel versterken of afzwakken. NRW is traditioneel een topland voor de SPD, bovendien is het ook de thuisbasis van Martin Schulz: een nederlaag voor de socialisten daar, draait de klok echt naar vijf voor twaalf.

En de peilingen zien er niet goed uit voor Schulz en de zijnen: de SPD, onder leiding van de nochtans populaire Hannelore Kraft, staat op 5 procent verlies, de CDU op 8 procent winst. Enkele dagen voor de verkiezingen kunnen beiden 34 procent van de kiezers overtuigen.

De coalitiepartner van de SPD, de Groenen, wordt gehalveerd en haalt nog 6 procent, volgens de peilers. De kans dat Merkel zondag opnieuw met brede glimlach naar de Tagesthemen kijkt, is dus vrij groot.

Bovendien is de verkiezing van Macron tot haar Franse evenknie ook goed nieuws voor Merkel. Ze was er als de kippen bij om hem zondag te feliciteren, er was zelfs een lichte twinkeling in Merkels ogen te zien toen ze maandag op haar persconferentie over Macron sprak: “Goed nieuws voor miljoenen Fransen, ook voor de Duitsers en de Europeanen. Ik wil hem snel uitnodigen.”

Het anti-Europese gevaar is in Frankrijk – tenminste tijdelijk – afgeweerd en dat is inderdaad goed voor Merkels beleid. De as Berlijn-Parijs kan onder Macron opnieuw even sterk worden als destijds met Sarkozy; de periode van de eenheid “Merkozy”.

Een sterke band – ik suggereer Merkron – kan voor hernieuwde Europese stabiliteit zorgen, na een jaar met de brexit, de FN-dreigingen en Wilders’ aanvallen. “Gemeinsam erfolgreich”, ook in Europa, kan alleen maar de Duitse verkiezingskassa voor de CDU mee helpen spijzen. Want het is goed bij Mutti, rustig vooral.